Jak udowodnić polską narodowość, polskie pochodzenie?

Zgodnie z art. 52 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej osoba, której pochodzenie polskie zostało stwierdzone zgodnie z ustawą, może osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe. 

 

Ustalenie polskiego pochodzenia, o którym mowa w art. 52 ust. 5 Konstytucji RP winno odbyć się w oparciu o prawo polskie. Przy braku specjalnego unormowania dotyczącego trybu stwierdzania polskiego pochodzenia, przesłanka ta winna podlegać badaniu i ocenie w trakcie postępowań przewidzianych m.in. w Ustawie o cudzoziemcach.

 

Powszechną praktyką w chwili obecnej jest twierdzenie przez organy rozpatrujące wnioski o udzielenie zezwolenia na osiedlenie się, iż jedynym aktem, który określa, na jakich zasadach ustalana jest polska narodowość, jest Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji, zaś organ prowadzący postępowanie o udzielenie zezwolenia na osiedlenie się cudzoziemcowi, który deklaruje polską narodowość, powinien ustalić jego polską narodowość na podstawie załączonych do akt sprawy dokumentów, wykorzystując kryteria określone w ustawie o repatriacji.

 

Art. 6 Ustawy o repatriacji stanowi, że dowodami potwierdzającymi polskie pochodzenie mogą być dokumenty, wydane przez polskie władze państwowe lub kościelne, a także przez władze byłego Związku Radzieckiego, dotyczące wnioskodawcy lub jego rodziców, dziadków lub pradziadków, a w szczególności:

 

[wazne]Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 27 maja 2003 r. (sygn. akt S 2/03), stwierdził, że obowiązujące obecnie regulacje ustawowe nie spełniają warunku konstytucyjnego do realizacji prawa podmiotowego wskazanego w art. 52 ust. 5 Konstytucji, a przepisy ustawy o repatriacji, ustanawiające procedurę stwierdzania polskiego pochodzenia, nie mogą być stosowane w innym zakresie, niż określony w ustawie.[/wazne]

 

W orzecznictwie wskazuje się, iż ustawa o repatriacji ma zastosowanie jedynie "odpowiednie", z uwagi na brak abstrakcyjnego uregulowania tym aktem trybu ustalania, kto jest osobą polskiego pochodzenia. Jednakże reguły odpowiedniego stosowania nie można rozciągać na kwestie, które zostały tą ustawa uregulowane w sposób pełny i wyczerpujący. Gdy chodzi o osoby urodzone na terenie nieistniejącego już Z. ustawa w sposób kompleksowy wskazuje osoby, o jakich cechach należy traktować, jako polskiego pochodzenia (art. 5 ust. 1 Ustawy o repatriacji) oraz jakimi dokumentami pewne okoliczności mają być dowodzone (art. 6 Ustawy o repatriacji).

 

Dokumenty wytworzone przez urzędy niepodległej Ukrainy nie mogą stanowić podstawy ustaleń, co do narodowości osób w kontekście ich polskiego pochodzenia. Analiza treści normatywnej zdania wstępnego art. 6 ust. 1 Ustawy o repatriacji prowadzi do jednoznacznego wniosku, że wolą prawodawcy było przypisanie mocy dowodowej wyłącznie dokumentom wytworzonym przez władze polskie (państwowe lub kościelne) oraz władze byłego Związku Radzieckiego. Użyte w tym zdaniu sformułowanie w szczególności dotyczy wyłącznie rodzajów dokumentów. Wśród dokumentów mogących być dowodem polskiego pochodzenia wymieniono m.in. akty stanu cywilnego. Oznacza to jednoznacznie, że wolą prawodawcy była, aby za znaczące uznać akty stanu cywilnego dotyczące urodzenia wytworzone przez władze polskie bądź byłego Związku Radzieckiego. 

 

Niestety, więc dokument w postaci aktu urodzenia rodziców wydany przez organy Ukrainy nie jest dokumentem wystarczającym do wykazania polskiego pochodzenia. Sytuacja ta nie zmieni się również po wejściu w życie nowej Ustawy o cudzoziemcach (najprawdopodobniej wejdzie w życie w połowie 2014 roku). W art. 195 Ustawy z dnia 8 listopada 2013 roku o cudzoziemcach wskazano, iż zezwolenie na pobyt stały udzielane jest osobie, która jest osobą o polskim pochodzeniu i zamierza osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe. Jednak do ustalenia polskiego pochodzenia osoby stosuje się przepisy art. 5 ust. 1–3 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji. W 2011 roku planowano wprowadzenie zmian do Ustawy o repatriacji aby polskie pochodzenie mogło być wykazane wszelkimi dokumentami mającymi moc dowodową w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, na chwilę obecną jednak zmian nie uchwalono.

 

W celu uzyskania, więc zezwolenia na osiedlenie się musi Pani zdobyć dokumenty lub ich urzędowo poświadczone kopie wskazane w ustawie np. akt urodzenia wydany przez władze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, akt chrztu, etc.