[wazne]Postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 29 grudnia 2004 r. II AKz 508/2004 Przyznanie przez Republikę Francji, ściganemu obywatelowi Rosji, statusu uchodźcy na podstawie art. 1 Konwencji dotyczącej statusu uchodźców, sporządzonej w Genewie dnia 28 lipca 1951 r., czyniłoby jego wydanie Federacji Rosyjskiej sprzeczne z prawem polskim, a to zgodnie z art. 64 ust. 1 pkt 5 umowy między Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych, sporządzona w Warszawie dnia 16 września 1996 r. (Dz. U. 2002 r. Nr 83 poz. 750) obliguje do stwierdzenia, że wydanie jest niedopuszczalne.[/wazne]

 

[wazne]Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 26 listopada 2007 r. V SA/Wa 1286/2007 Nadanie statusu uchodźcy nie następuje ze względu na warunki życia ani stan przestrzegania praw człowieka w kraju pochodzenia, lecz z uwagi na istniejące, uzasadnione obawy prześladowania osoby ubiegającej.[/wazne]

 

[wazne]Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 14 grudnia 2010 r. V SA/Wa 1493/2010 Cudzoziemcowi nadaje się status uchodźcy, jeżeli na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem w kraju pochodzenia z powodu rasy, religii, narodowości, przekonań politycznych lub przynależności do określonej grupy społecznej nie może lub nie chce korzystać z ochrony tego kraju. [/wazne]

 

[wazne]Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 grudnia 2005 r. V SA/Wa 1695/2005 Powoływanie się skarżących na panujący w Turkmenistanie brak wolności religijnej nie może stanowić podstawy ubiegania się o status uchodźcy, gdyż nie warunki życia, ani stan przestrzegania praw człowieka w kraju pochodzenia uzasadniają przyznanie statusu uchodźcy, a jedynie uzasadnione obawy prześladowania osoby ubiegającej się o ten status.[/wazne]

 

[wazne]Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 sierpnia 2007 r. II OSK 1551/2006 Weterani wojenni (byli żołnierze, członkowie ruchu oporu) mogą stanowić szczególną grupę społeczną w rozumieniu art. 1A pkt 2 Konwencji genewskiej.[/wazne]

 

[wazne]Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 19 marca 2009 r. V SA/Wa 2554/2008 Złożenie przez stronę odwołania od decyzji odmawiającej udzielenia statusu uchodźcy, jest zarazem odwołaniem od decyzji dotyczącej przyznania pobytu tolerowanego, skoro przyznanie w określonych okolicznościach pobytu tolerowanego, jest dokonywane wyłącznie wówczas, gdy statusu nie przyznano.[/wazne]

 

Przedstawione do rozstrzygnięcia składowi powiększonemu Sądu Najwyższego zagadnienie prawne ujawniło się w następującym stanie sprawy.

 

Decyzją z dnia 24 marca 2006 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. wstrzymał wnioskodawczyni Halinie I. (ur. w 1950 r.) dalszą wypłatę emerytury (przyznanej od listopada 2005 r. na podstawie art. 29 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – Tekst jednolity: Dz. U. 2004 r. Nr 39 poz. 353 ze zm. – dalej: ustawa emerytalna, albo ustawa o emeryturach i rentach), wobec braku niezbędnych okresów ubezpieczenia. W ocenie organu rentowego wnioskodawczyni nie nabyła obywatelstwa polskiego jako repatriantka na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Tekst jednolity: Dz. U. 2000 r. Nr 28 poz. 353 ze zm. – dalej: ustawa o obywatelstwie), nie było więc podstaw prawnych (art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy emerytalnej) do zaliczenia do stażu ubezpieczeniowego okresów jej pracy na Białorusi w latach 1967-91.

 

Wyrokiem z dnia 18 sierpnia 2006 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ł. zmienił tę decyzję i przyznał wnioskodawczyni prawo do dochodzonego świadczenia od dnia jego wstrzymania. Sąd ustalił, że wnioskodawczyni przyjechała do Polski w 1994 r. po uzyskaniu zezwolenia na pobyt stały i decyzją wojewody łódzkiego z dnia 11 kwietnia 2001 r. została uznana (na swój wniosek, zgodnie z art. 17 ustawy o obywatelstwie), za obywatela polskiego na podstawie art. 9 ust. 1 i 2 tej ustawy (jako osoba nie posiadająca żadnego obywatelstwa, jeżeli zamieszkuje w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, co najmniej pięć lat).

 

Z kolei decyzją z dnia 19 grudnia 2001 r. wojewoda odmówił uznania jej za repatrianta, a Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców nie uwzględnił jej odwołania od tej decyzji. Sąd Okręgowy stwierdził, że wnioskodawczyni spełniła przesłanki do uznania jej za repatrianta dla celów emerytalno-rentowych, mimo że formalnie nabyła obywatelstwo polskie na podstawie art. 9 a nie na podstawie art. 12 ustawy o obywatelstwie.

 

Sąd Apelacyjny w Ł. uwzględnił apelację organu rentowego i wyrokiem z dnia 3 października 2007 r. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia przyjął, że korzystne dla repatriantów orzecznictwo sądowe kształtowane wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 czerwca 1995 r. W. 16/94 (OTK 1995/1 poz. 24), straciło na znaczeniu po zmianie stanu prawnego, wynikającej z wejścia w życie z dniem 1 stycznia 2001 r. ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (Tekst jednolity: Dz. U. 2004 r. Nr 53 poz. 532 ze zm. – dalej ustawa o repatriacji). Decyzją właściwego organu wnioskodawczyni odmówiono statusu repatrianta, bowiem nie zamieszkiwała na terytorium z którego repatriacja była możliwa (art. 9 ustawy o repatriacji). Sąd nie może samodzielnie ustalać, że ubezpieczona spełniła warunki do uzyskania statusu repatrianta, gdyż oznaczałoby to wkraczanie w kompetencje wyznaczone ustawą organowi administracyjnemu.

 

W skardze kasacyjnej wnioskodawczyni zarzuciła błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy emerytalnej przez przyjęcie, że przy ustalaniu prawa do emerytury warunkiem zaliczenia okresów zatrudnienia przed repatriacją do okresów składkowych, jest przedstawienie decyzji o uznaniu za repatrianta wydanej na podstawie art. 16 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji, także przez osoby, które uzyskały status repatrianta pod rządami ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim, podczas gdy przepis nie wprowadza takiego wymogu.

 

Przedstawiając do rozstrzygnięcia wskazane wyżej zagadnienie prawne, skład rozpoznający skargę kasacyjną zakwestionował trafność uchwały Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2007 r. I UZP 1/2007 (OSNP 2007/21-22 poz. 323), według której „przy ustalaniu prawa do emerytury warunkiem niezbędnym uwzględnienia okresu składkowego wymienionego w art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. (…) jest – po wejściu w życie ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (…) – przedstawienie przez wnioskodawcę pozytywnej decyzji o uznaniu go za repatrianta w oparciu o art. 16 tej ustawy”.

 

Przedstawiona uchwała została podjęta w sprawie o podobnym stanie faktycznym i prawnym, a w jej uzasadnieniu Sąd Najwyższy stwierdził, że organ rentowy może uznać okresy zatrudnienia ubezpieczonego za granicą za okresy składkowe jedynie pod warunkiem, że wnioskodawca został uznany za repatrianta w odrębnym postępowaniu wprowadzonym ustawą z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji. Uznał nadto, że organ rentowy nie jest właściwy do uznania za repatrianta ubezpieczonego w postępowaniu administracyjnym w sprawie o przyznanie prawa do emerytury. Z przepisów ustawy o repatriacji, a w szczególności z art. 16 ust. 4, jednoznacznie wynika, że tylko decyzja o uznaniu za repatrianta powoduje skutek w postaci uwzględnienia do świadczeń emerytalnych i rentowych okresów zatrudnienia za granicą jako okresów składkowych. Z przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i ustawy o repatriacji nie można wyprowadzić uprawnienia organu rentowego do samodzielnego ustalania statusu repatrianta ubezpieczonego dla potrzeb postępowania w sprawie o prawo do emerytury. W momencie złożenia wniosku przez ubezpieczonego, miał zastosowanie art. 41 ustawy o repatriacji, zgodnie z którym ubezpieczony mógł uzyskać status repatrianta, gdy w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia ustawy w życie złożył wniosek o uznanie za repatrianta do wojewody właściwego ze względu na miejsce zamieszkania. W sprawie, odmowa uznania za repatrianta została potwierdzona wyrokiem sądu administracyjnego. W konsekwencji ubezpieczony nie spełnił przesłanki z art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy emerytalnej, co doprowadziło do nieuwzględnienia okresu jego pracy za granicą.

 

Według składu rozpoznającego skargę, uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2007 r. zdominowało spojrzenie proceduralne wychodzące z założenia, że decydujące znaczenie ma stan prawny z chwili wydania zaskarżonej decyzji, wiążący dla organu rentowego oraz dla sądu ubezpieczeń społecznych. Kształtuje go związanie prawne wynikające z decyzji o odmowie uznania za repatrianta, według nowej ustawy o repatriacji. Konsekwentnie – idąc takim tokiem rozumowania – ubezpieczony, któremu w tym trybie odmówiono uznania za repatrianta lub który nie uzyskał decyzji pozytywnej o uznaniu za repatrianta, choćby z powodu przekroczenia terminu 12 miesięcy do wystąpienie z wnioskiem o takie uznanie, nie miałby prawa zaliczenia do emerytury okresów pracy za granicą przed repatriacją.

 

W ocenie składu, brak aprobaty dla stanowisko przyjętego w uchwale z dnia 9 maja 2007 r. wynika przede wszystkim z podzielenia zarzutów skargi kasacyjnej i przyjęcia, że kwestie proceduralne nie mogą przeważyć nad materialnymi. Repatriacja stanowiła i stanowi uprzywilejowany sposób nabycia obywatelstwa z mocy prawa i stąd w pierwszej kolejności znaczenie winno mieć prawo materialne z chwili zdarzenia (repatriacji), czyli art. 12 ustawy o obywatelstwie, a nie późniejsza ustawa o repatriacji. Wynika to z podstawowej reguły prawa o obywatelstwie, zgodnie z którą nabycie obywatelstwa następuje według prawa obowiązującego w chwili zdarzenia, z którego obywatelstwo powstaje. W uchwale natomiast przyjęto, że sytuacja prawna wynikająca z ustawy o repatriacji miałaby polegać na zastąpieniu art. 12 ustawy o obywatelstwie przez art. 41 ustawy o repatriacji. Nie są to jednak rozwiązania, które podlegałby takiej zastępowalności. W pierwszym chodzi o nabycie obywatelstwa z mocy prawa przez repatrianta, a w drugim o uznanie za repatrianta, który ma już obywatelstwo polskie.

 

Stanowisko zawarte w uchwale z dnia 9 maja 2007 r. można – zdaniem składu – kwestionować dwojako.

 

Przede wszystkim wracając do wcześniejszej myśli orzeczniczej i wykładni wynikającej z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 czerwca 1995 r. W. 16/94, przyjmującej szersze i samodzielne rozumienie pojęcia „repatriant” w systemie emerytalno-rentowym, w szczególności uznanie, iż nie stawia się „wymogu nabycia obywatelstwa polskiego w drodze repatriacji, a jedynie powrotu do kraju i uznania za repatrianta”, jako wystarczającej przesłanki zaliczenia okresów pracy za granicą jako składkowych. Niewątpliwie takie stanowisko Trybunału poszło dalej niż wcześniejsza uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 1994 r. (II UZP 12/93 OSNCP 1994/7-8 poz. 141, w której uznano, że „do zakresu działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w rozumieniu art. 11 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych – Tekst jednolity: Dz. U. 1989 r. Nr 25 poz. 137 ze zm. – nie należy ocena, czy osoba zainteresowana jest repatriantem”), stanowiąc mocniejsze oparcie dla samodzielnej kwalifikacji repatriacji jako podstawy do orzekania w sprawach emerytalno-rentowych. Wprawdzie Trybunał skupił się na uprawnieniach sądu powszechnego (ubezpieczeń społecznych) i procedurze sądowej (cywilnej), niemniej taką samodzielność w rozstrzygnięciu spornej kwestii należałoby przyznać również organowi rentowemu. Nie powinno pokutować przyjmowane – również w orzecznictwie – związanie organu rentowego formalnym (dowodowym) zakresem postępowania w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, z uwagi na charakter spraw jakimi się zajmuje, nie powinien być ograniczony w tym względzie, zwłaszcza, że działa na podstawie procedury administracyjnej, a w niej wszak jako dowód należy dopuścić wszystko, co może się przyczynić do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne w prawem (art. 75 § 1 kpa). Ta podstawowa reguła procesowa jest silniejsza niż sformalizowane postępowanie określone w nadal obowiązującym rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. 1983 r. Nr 10 poz. 49 ze zm.). W istocie można by powiedzieć, iż pomiędzy zasadami z art. 75 § 1 kpa i z rozporządzenia nie ma kolizji. Skoro ocena wniosku emerytalnego ma być pełna i należyta, to organ rentowy powołany jako pierwszy do rozstrzygnięcia o zasadności wniosku repatrianta nie powinien być skrępowany zakresem postępowania dowodowego, w tym ustalaniem przesłanek (faktów) do zaliczenia mu okresów pracy za granicą jako składkowych. Wstępna konkluzja byłaby więc taka, że odrębność regulacji w przepisie emerytalno-rentowym zaliczalności okresów  pracy za  granicą dawałaby  legitymację do samodzielnego ustalania statusu repatrianta także organowi rentowemu. Dla takiego wydzielenia samodzielnej właściwości kompetencyjnej bez znaczenia byłoby wprowadzenie nowej ustawy o repatriacji, skoro chodziłoby o wcześniejsze nabycie obywatelstwa polskiego z mocy prawa, a po drugie (według powołanego orzeczenia Trybunału) niezależnie od ścisłego reżimu z ustawy o obywatelstwie. Analiza ustawy o repatriacji nie przeczy zasadności proponowanego rozwiązania, bowiem prawo do zaliczenia okresów pracy za granicą jako składkowych ma swe źródło w ustawie emerytalnej (art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy emerytalnej), natomiast ustawa o repatriacji stanowi tylko jego potwierdzenie (art. 41 w związku z art. 16). Ponadto nie jest wykluczone, że ubezpieczeni nie wystąpią w terminie 12 miesięcy od wejścia w życie ustawy o repatriacji (czyli do końca 2001 r.) o uznanie za repatrianta. Powstaje wówczas pytanie, czy poza tym postępowaniem i terminem 12 miesięcy do złożenia wniosku o uznanie za repatrianta nie służy im odrębna i samodzielna możliwość wykazywania takiego statusu w postępowaniu emerytalno-rentowym. Z tych względów uzasadnione jest więc pytanie czy system emerytalno-rentowy stanowi samodzielną podstawę do ustalenia statusu repatrianta i zaliczenia pracy przed przybyciem do kraju jako okresów składkowych. Zatem, czy w związku z ustawą o repatriacji stracił na znaczeniu wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 czerwca 1995 r. który akceptowało późniejsze orzecznictwo (w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2000 r. II UKN 227/2000 OSNAPiUS 2002/14 poz. 344 przyjęto że „repatriantem w rozumieniu art. 2 ust. 2 lit. e ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. 1991 r. Nr 104 poz. 450 ze zm.) jest także cudzoziemiec narodowości polskiej lub pochodzenia polskiego, który powrócił do kraju po dniu 22 lipca 1944 r. i otrzymał zezwolenie właściwego organu na pobyt stały oraz uzyskał obywatelstwo polskie na innej podstawie niż określona w art. 12 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim”).

 

Niewątpliwie ustawodawca mógł dążyć do uporządkowania repatriacji, jednak o ile jasny jest krąg i warunki nabycia obywatelstwa przez nowych repatriantów, to niejasne jest położenie repatriantów sprzed daty wejścia w życie ustawy o repatriacji. W szczególności czy podporządkowanie ich nowej ustawie o repatriacji jest tak stanowcze jak przyjęto w uchwale z dnia 9 maja 2007 r., a więc, że w przypadku decyzji odmawiającej uznania za repatrianta lub niedochowania terminu do wystąpienia z wnioskiem o uznanie za repatrianta, traciliby prawo do zaliczenia do emerytury (renty) okresów pracy przed repatriacją jako okresów składkowych. Taki negatywny skutek mógłby budzić sprzeciw, z tego względu, że poprzednia indywidualna repatriacja z reguły nie była łatwiejsza niż repatriacja reglamentowana na podstawie wiz i z szerszym zakresem pomocy gwarantowanej nową ustawą.

 

Gdyby nie uznać za zasadne powyższego zapatrywania na możliwą samodzielną kwalifikację statusu repatrianta dla celów emerytalno-rentowych w postępowaniu przed organem emerytalnym i później przed sądem ubezpieczeń społecznych, to jawią się dalsze wątpliwości, skłaniające do nieakceptowania stanowiska uchwały z dnia 9 maja 2007 r. Z kwestionowanej uchwały zdaje się wynikać bezwzględne związanie sądu ubezpieczeń społecznych w sprawie o emeryturę (rentę) decyzją administracyjną (wojewody) o odmowie uznania za repatrianta. Co do zasady związanie sądu powszechnego decyzją administracyjną nie zawsze jest bezwzględne (por. uchwałę siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2007 r. III CZP 46/2007 OSNC 2008/3 poz. 30 i powołane w niej orzecznictwo). Odnosi się to w szczególności do decyzji deklaratoryjnych oraz takich, w których nie zachodzi tożsamość przedmiotowa i podmiotowa sprawy rozstrzyganej w trybie administracyjnym (również sądowym administracyjnym) i sprawy cywilnej z odwołania od decyzji organu rentowego (z racji przynależności do drogi sądowej spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych – art. 1 i 2 kpc). W orzecznictwie Sądu Najwyższego zasadniczo dano temu wyraz w dwóch uchwałach: z dnia 16 czerwca 1994 r. II PZP 4/94 (OSNP 1994/11 poz. 170) i z dnia 29 czerwca 1995 r. II PZP 2/95 (OSNP 1996/4 poz. 57). Ich argumentacja może być przeniesiona odpowiednio do tej sprawy dla uzasadnienia stanowiska o braku związania sądu ubezpieczeń społecznych w sprawie o emeryturę, której elementem jest zaliczenie okresów pracy repatrianta do emerytury, decyzją odmawiającą uznania za repatrianta. Nie ma tożsamości stron oraz przedmiotów spraw o uznanie za repatrianta oraz o emeryturę. Decyzja o odmowie uznania za repatrianta ma charakter deklaratoryjny i sąd ubezpieczeń społecznych nie jest nią związany.

 

Teza uchwały z dnia 9 maja 2007 r. literalnie ograniczyła się tylko do art. 16 ustawy o repatriacji, choć oczywiście chodzi w niej przede wszystkim o art. 41 tej ustawy, gdyż pierwszy przepis dotyczy podmiotowo tylko osób przybyłych do kraju na podstawie zezwolenia w związku z pobieraniem nauki w szkole wyższej. Natomiast w uchwale i dla rozpoznawanej sprawy podstawowe znaczenie ma art. 41 ust. 1 ustawy o repatriacji, zgodnie z którym „Osoba, która przed dniem wejścia w życie ustawy nabyła obywatelstwo polskie na podstawie przepisów ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (…), może być uznana za repatrianta, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: 1) złoży w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy (czyli do 31 grudnia 2001 r.) wniosek o uznanie za repatrianta do wojewody właściwego ze względu na miejsce zamieszkania; 2) była w dniu uzyskania zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich lub jednego z państw powstałych po jego rozpadzie; 3) jest polskiego pochodzenia”. Budzi od razu wątpliwości zgodność systemowa tego przepisu z poprzednią regulacją ustawy o obywatelstwie w części dotyczącej nabycia obywatelstwa polskiego przez repatrianta z mocy prawa. Zgodnie z ustawą o obywatelstwie polskim osoby przybywające do Polski jako repatrianci nabywały obywatelstwo polskie z mocy prawa (art. 12 ust. 1). W rozumieniu tej ustawy repatriantem był cudzoziemiec narodowości lub pochodzenia polskiego, który przybył do Polski z zamiarem osiedlenia się na stałe, uzyskując na to zezwolenie właściwego organu polskiego (art. 12 ust. 2). Zmiana wprowadzona od dnia 27 grudnia 1997 r. polegała na reglamentacji repatriacji w ten sposób, iż za repatrianta ustawa uznawała osobę przybyłą do Polski na podstawie wizy repatriacyjnej udzielanej zgodnie z ustawą z dnia 25 czerwca 1997 r. o cudzoziemcach – Dz. U. 1997 r. Nr 114 poz. 739 ze zm. – (art. 12 ust. 2). Istota mogących występować nieporozumień i kolizji nowego rozwiązania z art. 41 ust. 1 ustawy o repatriacji z poprzednią regulacją może polegać na twierdzeniu zainteresowanych, iż skoro wcześniej nabyli obywatelstwo polskie z mocy prawa jako repatrianci, to nie potrzebują uznawania tego co uzyskali już wcześniej z mocy prawa. Inaczej mówiąc skoro jako repatrianci nabyli obywatelstwo polskie z mocy prawa, to nie mogli tego statusu utracić przez niedochowanie trybu z art. 41 w związku z art. 16 ustawy o repatriacji albo przez wydanie decyzji negatywnej – o odmowie uznania za repatrianta. Najprościej ujmując decyzja taka może być błędna, jeśli ten komu odmówiono uznania za repatrianta, w istocie spełniał przesłanki ustawowe (art. 12 ust. 2) i nabył obywatelstwo polskie z mocy prawa (art. 12 ust. 1). Można więc stwierdzić, że ustawa o repatriacji jest nieprecyzyjna, gdyż podmiotowo w przepisie art. 41 ust. 1 zapewne chodziło o tych repatriantów, którzy uzyskali obywatelstwo nie w trybie repatriacji, lecz na podstawie aktu administracyjnego, z reguły o nadaniu obywatelstwa po uprzednim zamieszkiwaniu w kraju. Jednakże wówczas sprawa administracyjna dotyczyłaby samego statusu repatrianta („uznania”) i związanych z tym uprawnień. Natomiast przed wejściem w życie ustawy o repatriacji, repatriant nabywał obywatelstwo polskie z mocy prawa po przybyciu do Polski. W skutkach w przepisie art. 41 ust. 1 chodziłoby tylko o decyzję deklaratoryjną co do uznania za repatrianta. Punkt ciężkości takiej decyzji obejmowałby w głównej mierze sferę faktyczną czyli zamiar osiedlenia się po przybyciu do kraju a później (po zmianie przepisu) uzyskanie wizy repatriacyjnej. Wydaje się więc, że przez instytucję uznania za repatrianta osób, które nabyły obywatelstwo polskie na podstawie ustawy o obywatelstwie, ustawodawca chciał uporządkować status wcześniejszych repatriantów. Wskazuje na to krótki, bo tylko 12 – miesięczny termin do złożenia wniosku o uznanie za repatrianta. Jednakże o ile ustawa o repatriacji w tym zakresie jest wyraźna, to nie wydaje się uprawnione założenie, że niedochowanie trybu z art. 41 wyłącza uprawnienie repatrianta do zaliczenia okresów pracy za granicą jako okresów składkowych w polskim systemie emerytalno-rentowym. Za punkt wyjścia i tu należy przyjąć brak prawnego ograniczenia sądu ubezpieczeń społecznych w ustaleniu nabycia obywatelstwa polskiego w drodze repatriacji, czyli według stanu prawnego sprzed ustawy o repatriacji, aktualnego dla sprawy. Samodzielna podstawa do tej operacji w ustawie emerytalnej zgodna była przy tym z art. 12 ust. 1 i 2 ustawy obywatelstwie. Repatriant nabywał obywatelstwo z mocy prawa a decyzja jedynie to potwierdzała.

 

Sąd Najwyższy w składzie powiększonym zważył co następuje: Na wstępie trzeba ogólnie zauważyć, z powołaniem się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2006 r. II UZP 1/2006 (OSNP 2006/13-14 poz. 217), że status prawny Zakładu Ubezpieczeń Społecznych uległ zasadniczej zmianie z dniem wejścia w życie tzw. reformy emerytalnej (z dniem 1 stycznia 1999 r.). O ile przed tą datą ZUS był centralnym organem administracji państwowej (art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych), o tyle po niej jest państwową jednostką organizacyjną posiadającą osobowość prawną (art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – tekst jednolity: Dz. U. 2007 r. Nr 11 poz. 74 ze zm.). Kompetencje ZUS zostały określone w sposób niewyczerpujący w art. 68 tej ustawy, według którego Zakład stwierdza i ustala obowiązek ubezpieczenia społecznego, ustala uprawnienia do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz wypłaca te świadczenia, z zastrzeżeniem gdy na mocy odrębnych przepisów, obowiązki te wykonują płatnicy składek, a także wymierza i pobiera składki na ubezpieczenia społeczne. Stosownie do art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. b tej ustawy, prawo do świadczeń z ubezpieczenia rentowego powstaje z mocy ustawy, natomiast organ rentowy ustala czy zostały spełnione ustawowe przesłanki dla nabycia świadczenia, a także je wypłaca. Decyzje w tym przedmiocie mają więc charakter deklaratoryjny. Organ rentowy stwierdza jedynie czy zostały spełnione ustawowe warunki nabycia prawa do wnioskowanego świadczenia.

 

Nowe akty normatywne istotnie zmieniające obowiązujący dotychczas system ubezpieczeń społecznych, utrzymały konstrukcję, w myśl której pierwszeństwo przed regulacją zawartą w Kodeksie postępowania administracyjnego (kpa) mają przepisy postępowania zawarte w ustawie systemowej, stanowiąc w jej art. 123, że w sprawach uregulowanych ustawą stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Ustawa ta nadto przewidziała odrębny, niż określony przez przepisy kpa, tryb odwoławczy, wskazując w art. 83 ust. 2, że od decyzji organu rentowego wydanych w zakresie indywidualnych spraw dotyczących między innymi ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz wymiaru tych świadczeń przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach kpc. Podobną regulację odnoszącą się do postępowania w sprawach o renty i emerytury zawiera ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Według art. 124 tej ustawy w postępowaniu w sprawach o świadczenia w niej określone stosuje się przepisy kpa, chyba że niniejsza ustawa stanowi inaczej. Dotyczy to postępowania przed organem rentowym, ale wywołuje skutki także w postępowaniu odwoławczym, które regulowane jest przepisami kpc, bowiem sprawy z ubezpieczenia społecznego mają charakter spraw cywilnych (art. 1 kpc).

 

Powołana wyżej ustawa systemowa zawiera szczegółowe rozwiązania dotyczące zasad postępowania w tych sprawach, które jako przepisy odrębne korzystają z pierwszeństwa przed przepisami kpa. Takimi przepisami odrębnymi są także przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń, określające zarówno sposób dokumentacji wniosków o świadczenia, jak również środki dowodowe. W świetle tych przepisów Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest upoważniony do samodzielnego ustalania faktów mających wpływ na prawo do świadczeń i ich wysokości, a jedynie do oceny, czy przedłożone dowody uzasadniają przyznanie prawa do określonego świadczenia i jego wysokości oraz do ewentualnego prowadzenia postępowania wyjaśniającego w granicach koniecznych do: „uzyskania wszystkich potrzebnych danych od zainteresowanego” (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 1994 r. II UZP 12/93 OSNAPiUS 1994/9 poz. 149). Powołane wyżej przepisy określają także dowody dopuszczalne w postępowaniu przed organem rentowym, dla ustalenia wskazanych okoliczności i ta regulacja ma pierwszeństwo przed ogólną zasadą zawartą w art. 75 kpa, że jako dowód można dopuścić wszystko co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, pod warunkiem, że nie jest to sprzeczne z prawem. Na marginesie tej uwagi, warto przypomnieć, wracając do okoliczności faktycznych sprawy, przy której rozpoznawaniu pojawiło się przedstawione do rozstrzygnięcia składowi powiększonemu zagadnienie prawne, że organy administracyjne (podobnie jak następnie sąd administracyjny), kierując się także regulacją zawartą w art. 75 kpa, uznały brak podstaw prawnych do uznania wnioskodawczyni za repatrianta.

 

Postępowanie sądowe w sprawach dotyczących ubezpieczenia emerytalno-rentowego, które wszczynane jest w rezultacie odwołania wniesionego przez ubezpieczonego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, ma charakter odwoławczy (weryfikujący ustalenia dokonane przez organ rentowy), a jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem – w aspekcie formalnym i materialnym (a więc także merytorycznej zasadności) – decyzji wydanej przez organ rentowy na wniosek ubezpieczonego lub z urzędu. Jest zatem postępowaniem kontrolnym. Badanie owej „legalności” decyzji i orzekanie o niej jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydawania decyzji (por. wyroki z dnia 10 marca 1998 r. II UKN 555/97 OSNAPiUS 1999/5 poz. 181 oraz z dnia 20 maja 2004 r. II UK 395/2003 OSNP 2005/3 poz. 43). Mówiąc inaczej, o zasadności przyznania lub odmowy przyznania świadczenia decydują okoliczności istniejące w chwili ustalania do niego prawa. Postępowanie odwoławcze przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych uregulowane jest w Kodeksie postępowania cywilnego, którego przepisy nie przewidują szczególnych ograniczeń dowodowych, a występujące ograniczenia przewidziane są jedynie w prawie materialnym. W postępowaniu tym odmiennie niż w postępowaniu przed organem rentowym, sąd ustala wszystkie fakty mające znaczenie w sprawie, chyba że ich stwierdzenie zostało zastrzeżone ustawą dla innego organu (tak w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 czerwca 1995 r. W. 16/94). Kolejna uwaga wstępna o charakterze ogólnym, to przypomnienie, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego i jednolitym stanowiskiem doktryny prawa ubezpieczeń społecznych, przepisy prawa ubezpieczeń społecznych powinny być wykładane ściśle (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 1999 r. II UKN 187/99 OSNAPiUS 2001/4 poz. 121; wyrok z 16 sierpnia 2005 r. I UK 378/2004 OSNP 2006/13-14 poz. 218), co oznacza w zasadzie prymat dyrektyw wykładni językowej w odniesieniu do pozostałych metod wykładni, w tym wykładni systemowej i wykładni historycznej lub celowościowej (cytowane za wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2008 r. II UK 315/2007).

 

W uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2007 r. III CZP 46/2007, przyjęto – z powołaniem się na utrwalone orzecznictwo – że powszechnie przyjmowane jest uwzględnianie przez sądy powszechne skutków prawnych orzeczeń organów administracyjnych, która ma swoje źródło w prawnym rozgraniczeniu drogi sądowej i drogi administracyjnej. „Jedyne odstępstwo od związania sądu cywilnego decyzją administracyjną (i to w ograniczonym zakresie), w myśl wypracowanej w judykaturze Sądu Najwyższego koncepcji bezwzględnej nieważności (nieistnienia) decyzji administracyjnej dotyczy przypadków kwalifikujących taką decyzję jako akt nieistniejący (pozorny), tj. w razie wydania decyzji przez organ oczywiście niewłaściwy lub bez zachowania jakiejkolwiek procedury albo w przypadku oczywistego braku prawa materialnego administracyjnego. Poza tym Sąd Najwyższy wielokrotnie wyrażał pogląd, że sąd w postępowaniu cywilnym nie jest uprawniony do kwestionowania decyzji administracyjnej, w szczególności pod względem jej merytorycznej zasadności, i jest nią związany także wówczas, gdy w ocenie sądu decyzja jest wadliwa”.

 

Po tych wstępnych, ale jak się zdaje wartych przypomnienia zasadach, należy wskazać, przechodząc do uwag merytorycznych, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 i 9 ustawy o emeryturach i rentach, okresami składkowymi są m.in. okresy działalności kombatanckiej, działalności równorzędnej z tą działalnością a także okresy zaliczane do okresów tej działalności oraz okresy podlegania represjom wojennym i okresu powojennego, określone w przepisach o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, a także okresy zatrudnienia za granicą osób, które w tym czasie nie były obywatelami polskimi, jeżeli osoby te powróciły do kraju po dniu 22 lipca 1944 r. i zostały uznane za repatriantów. W doktrynie przyjmuje się, że wymienione okresy, mimo że uznawane za składkowe, w istocie są okresami składkowymi bez składki, albo fikcyjnymi okresami składkowymi. Okresy te traktuje się jak okresy składkowe zarówno przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty, jak i przy obliczaniu ich wysokości, przy czym zostały wyodrębnione ze względu na dowartościowanie przez ustawodawcę przy ustalaniu prawa do świadczeń różnego rodzaju przerw w zatrudnieniu lub podleganiu ubezpieczeniu z uwagi na racje społeczne, gospodarcze i polityczne (por. szerzej K. Antonów, M. Bartnicki: Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Komentarz ABC 2007 wyd. II.).

 

Przywołane te dwa „okresy składkowe bez składki”, cechuje pewne podobieństwo. Pierwszy z nich to okres działalności kombatanckiej, w oparciu o ustawę z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Tekst jednolity: Dz. U. 2002 r. Nr

Uznając, że powinnością Państwa Polskiego jest umożliwienie repatriacji Polakom, którzy pozostali na Wschodzie, a zwłaszcza w azjatyckiej części byłego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, i na skutek deportacji, zesłań i innych prześladowań narodowościowych lub politycznych nie mogli w Polsce nigdy się osiedlić,

postanawia się, co następuje:

 

Rozdział 1 

Przepisy ogólne

Art. 1. 1. Ustawa określa zasady nabycia obywatelstwa polskiego w drodze repatriacji, prawa repatrianta, a także zasady i tryb udzielania pomocy repatriantom i członkom ich rodzin. 

2. Repatriantem jest osoba polskiego pochodzenia, która przybyła do Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy krajowej w celu repatriacji z zamiarem osiedlenia się na stałe. 

 

Art. 2. Ilekroć w przepisach ustawy jest mowa o: 

1) konsulu – oznacza to konsula w rozumieniu ustawy z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2002 r. Nr 215, poz. 1823); 

2) najbliższej rodzinie repatrianta – oznacza to małżonka repatrianta i małoletniego pozostającego pod władzą rodzicielską co najmniej jednego z małżonków; 

3) karcie pobytu – oznacza to dokument wydany cudzoziemcowi, który uzyskał zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony, zezwolenie na osiedlenie się, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, ochronę uzupełniającą, zgodę na pobyt tolerowany lub status uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej.

 

Art. 3. 1. O ile przepisy ustawy nie stanowią inaczej, do postępowania w sprawach uregulowanych w ustawie stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, z zastrzeżeniem ust. 2. 

2. Do postępowania w sprawach uregulowanych w ustawie, należących do właściwości konsulów, stosuje się przepisy o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej. 

 

Rozdział 2 

Nabycie obywatelstwa polskiego w drodze repatriacji i udzielanie zezwoleń na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dla członków najbliższej rodziny repatrianta

Art. 4. Osoba przybywająca do Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy krajowej w celu repatriacji nabywa obywatelstwo polskie z mocy prawa z dniem przekroczenia granicy Rzeczypospolitej Polskiej. 

Art. 5. 1. Za osobę polskiego pochodzenia, w rozumieniu niniejszej ustawy, uznaje się osobę deklarującą narodowość polską i spełniającą łącznie następujące warunki: 

1) co najmniej jedno z jej rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej; 

2) wykaże ona swój związek z polskością, w szczególności przez pielęgnowanie polskiej mowy, polskich tradycji i zwyczajów. 

2. Za osobę polskiego pochodzenia uznaje się również osobę deklarującą narodowość polską, która posiadała w przeszłości obywatelstwo polskie lub co najmniej jedno z jej rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków posiadało obywatelstwo polskie oraz spełniającą warunek określony w ust. 1 pkt 2. 

3. Warunek określony w ust. 1 pkt 1 uważa się za spełniony, jeżeli co najmniej jedno z rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków wnioskodawcy potwierdziło swoją przynależność do Narodu Polskiego przez, w szczególności, pielęgnowanie polskich tradycji i zwyczajów. 

4. Decyzje w sprawach, o których mowa w ust. 1, wydaje konsul. 

4a. Od decyzji w sprawie stwierdzenia polskiego pochodzenia przysługuje odwołanie do ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

5. Organem wyższego stopnia w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego w sprawach o stwierdzenie polskiego pochodzenia jest minister właściwy do spraw wewnętrznych.

 

[wazne]Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 grudnia 2007 r. V SA/Wa 1896/2007 Przesłanki warunkujące uznanie za osobę polskiego pochodzenia muszą zostać wypełnione łącznie, a brak choćby jednej z nich wyklucza możliwość uznania przez organ osoby wnioskującej za osobę polskiego pochodzenia.[/wazne]

 

[wazne]Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 29 stycznia 2010 r. V SA/Wa 1618/2009 W oparciu o ustawę o repatriacji za osobę polskiego pochodzenia może być uznana jedynie osoba deklarująca narodowość polską i spełniająca łącznie warunki wynikające z ustawy o repatriacji tj. co najmniej jedno z jej rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej oraz wykazała swój związek z polskością.[/wazne]

 

Art. 6. 1. Dowodami potwierdzającymi polskie pochodzenie mogą być dokumenty, wydane przez polskie władze państwowe lub kościelne, a także przez władze byłego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, dotyczące wnioskodawcy lub jego rodziców, dziadków lub pradziadków, a w szczególności: 

1) polskie dokumenty tożsamości; 

2) akty stanu cywilnego lub ich odpisy albo metryki chrztu poświadczające związek z polskością; 

3) dokumenty potwierdzające odbycie służby wojskowej w Wojsku Polskim, zawierające wpis informujący o narodowości polskiej; 

4) dokumenty potwierdzające fakt deportacji lub uwięzienia, zawierające wpis informujący o narodowości polskiej; 

5) dokumenty tożsamości lub inne dokumenty urzędowe zawierające wpis informujący o narodowości polskiej. 

2. Dowodami potwierdzającymi polskie pochodzenie mogą być również inne dokumenty, a w szczególności: 

1) o rehabilitacji osoby deportowanej, zawierające wpis informujący o jej narodowości polskiej; 

2) potwierdzające prześladowanie osoby ze względu na jej polskie pochodzenie. 

 

Art. 7. 1. W drodze repatriacji nabywa obywatelstwo polskie również małoletni pozostający pod władzą rodzicielską repatrianta. Jednakże w przypadku, gdy repatriantem jest tylko jedno z rodziców, małoletni nabywa obywatelstwo polskie jedynie za zgodą drugiego z rodziców, wyrażoną w oświadczeniu złożonym przed konsulem. 

2. Małoletni pozostający pod opieką nabywa obywatelstwo polskie w drodze repatriacji, jeżeli dokona jej za zgodą opiekuna wyrażoną w oświadczeniu złożonym przed konsulem. 

3. Nabycie obywatelstwa polskiego na podstawie ust. 1 i 2 przez małoletniego, który ukończył 16 lat, może nastąpić jedynie za jego zgodą. 

 

Art. 8. Wiza krajowa w celu repatriacji nie może być wydana osobie, która: 

1) utraciła obywatelstwo polskie nabyte w drodze repatriacji na podstawie niniejszej ustawy lub

2) repatriowała się z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie umów repatriacyjnych zawartych w latach 1944-1957 przez Rzeczpospolitą Polską albo przez Polską Rzeczpospolitą Ludową z Białoruską Socjalistyczną Republiką Radziecką, Ukraińską Socjalistyczną Republiką Radziecką, Litewską Socjalistyczną Republiką Radziecką i Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich do jednego z państw będących stroną tych umów, lub

3) w czasie pobytu poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej działała na szkodę podstawowych interesów Rzeczypospolitej Polskiej, lub

4) uczestniczyła lub uczestniczy w łamaniu praw człowieka. 

 

Art. 9. 1. Wiza krajowa w celu repatriacji może być wydana osobie polskiego pochodzenia, która przed dniem wejścia w życie ustawy zamieszkiwała na stałe na terytorium obecnej Republiki Armenii, Republiki Azerbejdżańskiej, Republiki Gruzji, Republiki Kazachstanu, Republiki Kyrgyskiej, Republiki Tadżykistanu, Republiki Turkmenistanu, Republiki Uzbekistanu albo azjatyckiej części Federacji Rosyjskiej. 

2. Wiza krajowa w celu repatriacji może być również wydana dziecku osoby, o której mowa w ust. 1. 

 

Art. 10. Rada Ministrów może określić, w drodze rozporządzenia, inne państwa lub inne części Federacji Rosyjskiej niż wymienione w art. 9, których obywatele polskiego pochodzenia mogą ubiegać się o wydanie wizy krajowej w celu repatriacji, w szczególności w których osoby polskiego pochodzenia są dyskryminowane ze względów religijnych, narodowościowych lub politycznych. 

 

Art. 11. 1. Osobie, która nie posiada zapewnionego w Rzeczypospolitej Polskiej lokalu mieszkalnego i utrzymania, a spełnia pozostałe warunki do uzyskania wizy krajowej w celu repatriacji, konsul wydaje decyzję o przyrzeczeniu wydania wizy wjazdowej w celu repatriacji. 

2. Decyzję, o której mowa w ust. 1, minister właściwy do spraw wewnętrznych może uchylić, jeżeli:

1) osoba polskiego pochodzenia zostanie skazana w Rzeczypospolitej Polskiej prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne na karę co najmniej roku pozbawienia wolności lub

2) osoba polskiego pochodzenia zostanie skazana poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne, będące zbrodnią w rozumieniu prawa polskiego, na karę co najmniej roku pozbawienia wolności, lub

3) dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe, lub

4) decyzja została wydana w wyniku przestępstwa, lub

5) wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję.

3. Minister właściwy do spraw wewnętrznych uchyla decyzję o przyrzeczeniu wydania wizy krajowej w celu repatriacji, jeżeli ustali istnienie podstawy do stwierdzenia nieważności decyzji, określonej w Kodeksie postępowania administracyjnego.

 

Art. 12. 1. Konsul wydaje wizę krajową w celu repatriacji po przedstawieniu dowodu potwierdzającego posiadanie lub zapewnienie lokalu mieszkalnego i źródeł utrzymania w Rzeczypospolitej Polskiej, zwanych dalej „warunkami do osiedlenia się”.

2. Dowodem potwierdzającym zapewnienie warunków do osiedlenia się jest: 

1) uchwała rady gminy, zawierająca zobowiązanie zapewnienia warunków do osiedlenia się przez okres nie krótszy niż 12 miesięcy; 

2) oświadczenie obywatela polskiego, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej mających siedzibę w Polsce, sporządzone w formie aktu notarialnego, zawierające zobowiązanie zapewnienia warunków do osiedlenia się przez okres nie krótszy niż 12 miesięcy, z zastrzeżeniem ust. 5; 

3) uchwała rady powiatu, zobowiązująca starostę do zapewnienia miejsca w domu pomocy społecznej na terenie powiatu.

3. Uchwała oraz oświadczenie, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2, powinny zawierać w szczególności wskazanie lokalu mieszkalnego, formę udostępnienia tego lokalu oraz wskazanie źródeł utrzymania.

4. Dowód potwierdzający źródła utrzymania nie jest wymagany od osób, którym przysługują uprawnienia emerytalne lub rentowe w rozumieniu przepisów emerytalnych i rentowych Rzeczypospolitej Polskiej. 

5. Oświadczenie osoby fizycznej, o którym mowa w ust. 2 pkt 2, zawierające zobowiązanie do zapewnienia warunków do osiedlenia się może dotyczyć wyłącznie wstępnych, zstępnych lub rodzeństwa tej osoby. 

 

Art. 12a. Jeżeli dane objęte wnioskiem o wydanie wizy krajowej w celu repatriacji uległy zmianie w okresie między wydaniem decyzji o przyrzeczeniu jej wydania a dniem, w którym zostały spełnione przesłanki do wydania tej wizy, wnioskodawca jest obowiązany poinformować konsula o zmianie danych oraz przedstawić dokumenty potwierdzające te zmiany.

 

Art. 12b. 1. Wizę krajową w celu repatriacji lub decyzję o przyrzeczeniu wydania wizy krajowej w celu repatriacji wydaje albo odmawia jej wydania konsul właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o jej wydanie, po uzyskaniu zgody ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Jeżeli przemawia za tym uzasadniony interes wnioskodawcy, minister właściwy do spraw zagranicznych może wyznaczyć innego konsula.

2. Przed wyrażeniem zgody, o której mowa w ust. 1, minister właściwy do spraw wewnętrznych może wystąpić do Komendanta Głównego Straży Granicznej, Komendanta Głównego Policji, Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Szefa Agencji Wywiadu oraz Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu o przekazanie informacji o cudzoziemcu, mających znaczenie dla przeprowadzenia postępowania.

3. Organy, do których minister właściwy do spraw wewnętrznych zwrócił się o przekazanie informacji, w terminie 30 dni są obowiązane je udostępnić w zakresie niezbędnym do prowadzonego postępowania.

4. W szczególnie uzasadnionych przypadkach termin, o którym mowa w ust. 3, może być przedłużony do 3 miesięcy, o czym organ obowiązany do przekazania informacji zawiadamia na piśmie ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

 

Art. 13. 

 

Art. 14. 1. Minister właściwy do spraw zagranicznych w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia, wzór formularza wniosku o wydanie wizy krajowej w celu repatriacji oraz liczbę fotografii i wymogi dotyczące fotografii dołączanych do wniosku.

2. W rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 1, uwzględnia się w szczególności dane dotyczące wnioskodawcy, jego małżonka, jeżeli jest osobą polskiego pochodzenia, oraz małoletniego pozostającego pod władzą rodzicielską wnioskodawcy, jeżeli zamierzają osiedlić się wspólnie z wnioskodawcą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w zakresie niezbędnym do wydania wizy krajowej w celu repatriacji.

 

Art. 15. 1. Małżonkowi wnioskodawcy, który nie jest osobą polskiego pochodzenia, zamierzającemu osiedlić się wspólnie z wnioskodawcą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, udziela się zezwolenia na osiedlenie się.

2. W przypadku braku zgody, o której mowa w art. 7, do małoletniego pozostającego pod władzą rodzicielską repatrianta oraz małoletniego dziecka współmałżonka pozostającego pod jego władzą rodzicielską stosuje się przepis ust. 1.

3. Wniosek o udzielenie zezwolenia na osiedlenie się małżonka wnioskodawcy, o którym mowa w ust. 1, oraz małoletniego, o którym mowa w ust. 2, dołącza się do wniosku o wydanie wizy krajowej w celu repatriacji.

4. Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców, zwany dalej „Szefem Urzędu”, udziela lub odmawia udzielenia zezwolenia na osiedlenie się osobom, o których mowa w ust. 1 i 2, oraz wydaje kartę pobytu.

5. Do udzielenia zezwolenia na osiedlenie się stosuje się odpowiednio przepisy rozdziału 5 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. Nr 128, poz. 1175).

6. Osoby, o których mowa w ust. 1 i 2, są obowiązane zawiadomić Szefa Urzędu o utracie karty pobytu i o jej odzyskaniu.

 

Rozdział 3 

Uznanie za repatrianta

Art. 16. 1. Za repatrianta może być uznana osoba, która spełnia łącznie następujące warunki:

1) jest polskiego pochodzenia;

2) przed dniem wejścia w życie ustawy zamieszkiwała na stałe na terytorium, o którym mowa w art. 9;

3) nie zachodzą wobec niej okoliczności, o których mowa w art. 8;

4) przebywała na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, udzielonego w związku z pobieraniem nauki w szkole wyższej na podstawie przepisów o podejmowaniu i odbywaniu studiów przez osoby niebędące obywatelami polskimi;

5) złoży wniosek do wojewody w terminie 12 miesięcy od ukończenia szkoły wyższej.

2. Organem właściwym do wydania decyzji o uznaniu za repatrianta osoby, o której mowa w ust. 1, jest wojewoda właściwy ze względu na zamierzone miejsce osiedlenia się tej osoby.

3. Osoba, o której mowa w ust. 1, nabywa obywatelstwo polskie z dniem, w którym decyzja o uznaniu za repatrianta stała się ostateczna. 

4. Decyzja o uznaniu za repatrianta osoby, o której mowa w ust. 1, powoduje, że przy ustalaniu prawa tej osoby do świadczeń emerytalnych i rentowych oraz ich wysokości w Rzeczypospolitej Polskiej okresy zatrudnienia za granicą uwzględnia się jako okresy składkowe. 

5. Minister właściwy do spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy tryb postępowania w sprawach, o których mowa w ust. 1 oraz w art. 41 ust. 1 i 2, wzór wniosku o uznanie za repatrianta oraz wymagane dokumenty. 

 

Rozdział 4 

Formy i tryb udzielania pomocy dla repatriantów

Art. 17. 1. Repatriantowi oraz przybywającym z nim do Rzeczypospolitej Polskiej członkom najbliższej rodziny repatrianta, pozostającym we wspólnym gospodarstwie domowym, udziela się jednorazowo pomocy ze środków budżetu państwa na: 

1) pokrycie kosztów przejazdu od najbliższej jego miejscu zamieszkania za granicą stacji kolejowej do miejsca osiedlenia się w Rzeczypospolitej Polskiej, w wysokości ceny biletu kolejowego drugiej klasy oraz równowartości ceny jednego biletu kolejowego drugiej klasy na pokrycie kosztów przewozu mienia; 

2) zagospodarowanie i bieżące utrzymanie, w wysokości dwukrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, zwanego dalej „przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem”, w kwartale poprzedzającym dzień przyznania pomocy, na każdego członka rodziny;

3) pokrycie kosztów związanych z podjęciem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nauki przez małoletniego, podlegającego obowiązkowi szkolnemu w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 i Nr 106, poz. 496, z 1997 r. Nr 28, poz. 153 i Nr 141, poz. 943, z 1998 r. Nr 117, poz. 759 i Nr 162, poz. 1126, z 2000 r. Nr 12, poz. 136, Nr 19, poz. 239, Nr 48, poz. 550, Nr 104, poz. 1104, Nr 120, poz. 1268 i Nr 122, poz. 1320, z 2001 r. Nr 111, poz. 1194 i Nr 144, poz. 1615, z 2002 r. Nr 41, poz. 362, Nr 113, poz. 984, Nr 141, poz. 1185 i Nr 200, poz. 1683 oraz z 2003 r. Nr 6, poz. 65, Nr 128, poz. 1176, Nr 137, poz. 1304 i Nr 203, poz. 1966), w wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia na każde dziecko. 

2. Repatriantowi, który przybył do Rzeczypospolitej Polskiej z terenów azjatyckich byłego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich i poniósł koszty związane z remontem lub adaptacją lokalu mieszkalnego w miejscu osiedlenia się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, udziela się pomocy ze środków budżetu państwa na częściowe pokrycie poniesionych kosztów. 

3. Repatriantowi, który przybył do Rzeczypospolitej Polskiej z terenów innych niż określone w ust. 2, może być udzielona pomoc ze środków budżetu państwa na częściowe pokrycie kosztów związanych z remontem lub adaptacją lokalu mieszkalnego w miejscu osiedlenia się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, poniesionych przez repatrianta, jeżeli repatriant znajduje się w szczególnie trudnej sytuacji materialnej. 

4. Pomoc, o której mowa w ust. 2 i 3, stanowi zwrot udokumentowanych i uzasadnionych kosztów. Pomocy udziela się do wysokości 4 120 zł – na repatrianta i każdego członka jego najbliższej rodziny. 

4a. Kwota, o której mowa w ust. 4, ulega corocznie od dnia 1 stycznia podwyższeniu przy zastosowaniu wskaźnika wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w okresie pierwszych trzech kwartałów w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego, ogłaszanego w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w terminie 15 dni po upływie trzeciego kwartału.

5. Minister właściwy do spraw wewnętrznych, w drodze decyzji, przyznaje oraz ustala wysokość pomocy, o której mowa w ust. 1.

6. Pomoc, o której mowa w ust. 2, przyznaje oraz ustala jej wysokość, w drodze decyzji, starosta wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej. 

7. Pomoc, o której mowa w ust. 3, przyznaje oraz ustala jej wysokość albo odmawia jej przyznania, w drodze decyzji, starosta wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej. 

8. Wypłaty kwoty stanowiącej równowartość pomocy, o której mowa w ust. 1, 2 i 3, dokonuje starosta. 

9. Konsul może przyznać i wypłacić kwotę stanowiącą równowartość pomocy, o której mowa w ust. 1 pkt 1, jeżeli osoba, której wydano wizę krajową w celu repatriacji, nie posiada wystarczających środków na pokrycie kosztów podróży do Rzeczypospolitej Polskiej. 

10. Organem wyższego stopnia w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego w sprawach, o których mowa w ust. 6 i 7, jest wojewoda. 

 

[wazne]Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 29 marca 2007 r. III SA/Wr 459/2006 Wsparcie finansowe przewidziane dla repatrianta w art. 17 ust. 3 o repatriacji ma charakter fakultatywny, na co wskazuje zwrot „może być udzielona pomoc”. Ustawodawca zatem założył tu pewien margines swobody dla orzekających organów, korzystających w tym zakresie z granic tak zwanego uznania (władzy dyskrecjonalnej), co naturalnie nie może oznaczać dowolności przy podejmowaniu rozstrzygnięcia w danej sprawie. Rozpatrując podania w omawianej materii o udzielenie pomocy, organy związane są treścią wymogów nałożonych na nie przez ustawę. Chodzi tu o zbadanie, czy zachodzą w konkretnym przypadku ustawowe przesłanki umożliwiające organowi uwzględnienie żądania strony, a wynikają one z zestawienia ze sobą treści normatywnej ustępów 3 i 4 artykułu 17 i mają charakter kumulatywny, czyli muszą być spełnione łącznie.[/wazne]

 

Art. 18. 1. Osobie, której wydano decyzję o przyrzeczeniu wydania wizy krajowej w celu repatriacji, a także członkom jej najbliższej rodziny, konsul może zapewnić pokrycie kosztów uczestnictwa w kursie nauki języka polskiego.

2. Repatriantowi i przybyłym z nim do Rzeczypospolitej Polskiej członkom najbliższej rodziny repatrianta może być udzielona pomoc przez zapewnienie uczestniczenia w bezpłatnych kursach języka polskiego i adaptacji w społeczeństwie polskim. 

3. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania oraz minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego organizują lub mogą zlecić organizację kursów, o których mowa w ust. 1 i 2, organizacji społecznej posiadającej znaczący dorobek w zakresie pomocy repatriantom. 

4. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje kursów języka polskiego i adaptacyjnych oraz sposób ich organizacji, uwzględniając w szczególności stopień znajomości języka polskiego i wiek uczestnika kursu, możliwość zapewnienia bezpłatnego zakwaterowania, wyżywienia i zwrotu kosztów dojazdu uczestnikom kursów, o których mowa w ust. 1 i 2, oraz potrzebę przygotowania dzieci do podjęcia nauki w szkole. 

 

Art. 19. 1. Pomoc, o której mowa w art. 17 ust. 1, powinna być wypłacona w terminie 60 dni od dnia nabycia przez repatrianta obywatelstwa polskiego. 

2. Wniosek o udzielenie pomocy, o której mowa w art. 17 ust. 2 i 3, oraz o zwrot kosztów, o których mowa w art. 22, należy złożyć w terminie do 24 miesięcy od dnia nabycia przez repatrianta obywatelstwa polskiego.

 

Art. 20. Formy, wysokość i tryb przyznawania pomocy dla repatrianta i członków najbliższej rodziny repatrianta przez jednostki samorządu terytorialnego określają organy stanowiące tych jednostek. 

 

[wazne]Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 17 lipca 2003 r. III CZP 46/2003 Nieruchomość stanowiąca własność gminy nie może być przedmiotem darowizny na rzecz repatrianta i jego małżonka na podstawie art. 20 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (Dz. U. 2000 r. Nr 106 poz. 1118 ze zm.).[/wazne]

 

Rozdział 5 

Formy i tryb udzielania pomocy gminom

Art. 21.

Cudzoziemcy stanowią coraz ważniejszy element polskiego rynku pracy. Konieczne jest więc tworzenie przeznaczonych specjalnie dla nich rozwiązań prawnych. Panująca na terenie naszego kraju epidemia COVID-19, która wywarła wpływ na prawie każdą dziedzinę życia społecznego, zmusiła ustawodawcę do wdrożenia w życie przepisów, modyfikujących dotychczasowe normy regulujące sytuację obcokrajowców na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Jakie zmiany zaszły na podstawie nowo wprowadzonych przepisów prawnych oraz w jaki sposób zmieniają one położenie cudzoziemców w Polsce, dowiesz się z niniejszego artykułu.

Jaka jest podstawa prawna zmian?

Podstawą prawną zmian wprowadzonych w sytuacji cudzoziemców w związku ze stanem zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii jest ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U., poz. 374 z późn. zm.), zwana w dalszej części artykułu „ustawą”, która została zmieniona:

1) ustawą z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 568), która weszła w życie z dniem 31 marca 2020 r.,

2) ustawą z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U., poz. 695), która weszła w życie z dniem 18 kwietnia 2020 r.

3) ustawą z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U. poz. 875), która weszła w życie z dniem 16 maja 2020 r.

Jakie zmiany wprowadzono w sytuacji prawnej cudzoziemców w związku z epidemią COVID-19?

Zmiany wprowadzone przez w/w akt prawny, podzielić można na dwie podstawowe grupy, a mianowicie:

1) dotyczące dostępu cudzoziemców do polskiego rynku pracy,

2) w zakresie legalności pobytu cudzoziemców w Polsce,

3) odnoszące się do obywateli państw UE, Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), Konfederacji Szwajcarskiej i przebywających z nimi członków rodzin.

I. Zmiany dotyczące dostępu cudzoziemców do polskiego rynku pracy

1. Wydłużenie ważności zezwoleń na pracę oraz dopuszczalnego okresu pracy bez zezwolenia na pracę w związku oświadczeniem o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi.

Zgodnie z art. 15zzq ust. 1 ustawy – jeżeli ostatni dzień ważności zezwolenia na pracę, przypada w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, ulega on przedłużeniu z mocy prawa do upływu 30 dnia następującego po dniu odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni. Przepis ten stosuje się odpowiednio do decyzji o przedłużeniu zezwolenia na pracę lub przedłużeniu zezwolenia na pracę sezonową.

Wskazać należy, iż stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 został wprowadzony na terenie naszego kraju od 14 marca 2020 r., zaś sam stan epidemii obowiązuje od 20 marca 2020 r.

Jeżeli w oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, wpisanym do ewidencji, wskazano okres pracy, którego koniec przypada w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, wówczas cudzoziemiec może wykonywać pracę określoną oświadczeniem na rzecz podmiotu, który złożył oświadczenie, w okresie lub okresach nieobjętych oświadczeniem do upływu 30 dnia następującego po dniu odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni, bez zezwolenia na pracę (art. 15zzq ust. 3 ustawy).

Zastrzec jednak trzeba, iż dodatkowego okresu wykonywania pracy na podstawie wyżej cytowanego przepisu ustawy nie wlicza się do okresu świadczenia, wynoszącego łącznie nie dłużej niż 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy. Tym samym, obcokrajowiec jest uprawniony do legalnego wykonywania pracy wskazanej w oświadczeniu o powierzeniu pracy przez okres dłuższy niż wynosi limit 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy.

2. Wprowadzenie możliwość modyfikacji stosunku umownego, który stanowi podstawę wykonywania pracy przez cudzoziemca, względem warunków określonych w odpowiednim zezwoleniu.

Przedmiotowa ustawa wprowadziła także możliwość stosowania wobec cudzoziemców specjalnych reżimów pracy, związanych ze stanem epidemii.   

Zgodnie z art. 15z(5) ustawy – jeżeli na skutek skorzystania przez podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi z uprawnień określonych w art. 3 (zobowiązanie pracowników do wykonywania do pracy zdalnej), art. 15g ust. 8 (obniżenie wymiaru czasu pracy pracownika maksymalnie o 20%, nie więcej niż do 0,5 etatu), art. 15x ust. 1tj. a więc gdy:

a) nastąpiła zmiana systemu lub rozkładu czasu pracy pracowników w sposób niezbędny dla zapewnienia ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa,

b) wprowadzono obowiązek świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych w zakresie i wymiarze niezbędnym dla zapewnienia ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa;

c) zobowiązano pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę,

d) polecono pracownikowi realizowanie prawa do odpoczynku w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę,

lub art. 15zf ust. 1, tj., jeżeli nastąpiło:

a) ograniczenie nieprzerwanego odpoczynku w każdej dobie, do nie mniej niż 8 godzin, i nieprzerwanego odpoczynku w każdym tygodniu, do nie mniej niż 32 godzin, obejmującego co najmniej 8 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego,

b) zawarcie porozumienia o wprowadzeniu systemu równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 12 miesięcy,

c) zawarcie porozumienia o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia pracowników niż wynikające z umów o pracę zawartych z tymi pracownikami,

w zakresie i przez czas ustalone w porozumieniu. ustawy specjalnej uległy zmianie warunki wykonywania pracy przez cudzoziemca określone w:

a) zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę,

b) zezwoleniu na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji,

c) zezwoleniu na pracę,

d) zezwoleniu na pracę sezonową,

e) oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisanym do ewidencji oświadczeń

– cudzoziemiec może wykonywać pracę na tych zmienionych warunkach bez konieczności zmiany zezwolenia, uzyskania nowego zezwolenia lub wpisania nowego oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń.

To samo rozwiązanie znajduje odpowiednio zastosowanie także do warunków wykonywania pracy określonych w zezwoleniach na pobyt czasowy, dotyczących przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa i mobilności długoterminowej, jeżeli z w/w uprawnień określonych w ustawie specjalnej, korzysta jednostka przyjmująca, mająca siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Przez jednostkę przejmującą, rozumieć należy osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niebędącą osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, do której jest przenoszony pracownik wewnątrz przedsiębiorstwa, i która:

a) jest w szczególności oddziałem lub przedstawicielstwem pracodawcy macierzystego będącego przedsiębiorcą zagranicznym lub

b) należy do tej samej grupy przedsiębiorstw co pracodawca macierzysty (art. 3 pkt 5b ustawy o cudzoziemcach).

Analogiczne rozwiązanie przyjęto w przypadku cudzoziemców korzystających z mobilności krótkoterminowej. Jeżeli na skutek skorzystania przez jednostkę przyjmującą, mającą siedzibę na terytorium RP, z ww. uprawnień zawartych w ustawie, uległy zmianie warunki wykonywania pracy przez cudzoziemca określone w dokumentach załączonych do zawiadomienia do Szeja Urzędu ds. Cudzoziemców, cudzoziemiec może wykonywać pracę na tych zmienionych warunkach.

Podkreślenia wymaga fakt, że dzięki powyżej opisanym rozwiązaniom, pracodawcy mogą w pełni korzystać z wprowadzonych przez ustawodawcę instrumentów ochrony miejsc pracy także w przypadku zatrudniania cudzoziemców. Nie będzie bowiem konieczne wszczynanie w tym celu jakichkolwiek postępowań administracyjnych, po to, aby doprowadzić do zmiany w tym zakresie wydawanych zezwoleń.

3. Wprowadzenie możliwości zwolnienia z obowiązku uzyskania przez podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi zezwolenia na pracę w przypadku, gdy obcokrajowiec wykonuje pracę sezonową.

Jak stanowi art. 15z7 ust. 1 ustawy – zezwolenie na pracę nie jest wymagane w czasie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonych w związku z COVID-19 oraz do 30 dnia następującego po odwołaniu tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni, jeżeli cudzoziemiec wykonuje pracę sezonową oraz posiada:

a)  jakiekolwiek zezwolenie na pracę ważne po dniu 13 marca 2020 r. lub

b) oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisane do ewidencji oświadczeń, w którym przynajmniej jeden dzień okresu pracy określonego w tym oświadczeniu przypada po dniu 13 marca 2020 r.

Powyższy przepis stosuje się odpowiednio do przedłużenia zezwolenia na pracę oraz przedłużenia zezwolenia na pracę sezonową (art. 15z7 ust. 2 ustawy).

II. Zmiany zakresie legalności pobytu cudzoziemców w Polsce

1. Przedłużenie z mocy prawa ważności wiz krajowych i zezwoleń pobytowych o charakterze terminowym.

Jeżeli ostatni dzień okresu pobytu cudzoziemca na podstawie wizy krajowej przypada w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, okres pobytu na podstawie tej wizy oraz okres ważności tej wizy ulega przedłużeniu z mocy prawa do upływu 30 dnia następującego po dniu odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni (art. 15zd ust. 1 ustawy). Zaznaczyć trzeba, że tego rodzaju przedłużenie nie wymaga umieszczenia w dokumencie podróży cudzoziemca nowej naklejki wizowej.

Dodać należy, że analogicznie uległ przedłużeniu okres ważności zezwoleń na pobyt czasowy.

Tym samym, nie ma obowiązku występowania przez obcokrajowca o dokonanie urzędowego potwierdzenia ważności zezwolenia na pobyt czasowy.

2. Uznanie za legalny pobyt cudzoziemców przebywających na terytorium RP na podstawie krótkoterminowych tytułów pobytowych.

W przypadku cudzoziemca przebywającego w Polsce w dniu, od którego po raz pierwszy ogłoszono stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2:

a) na podstawie wizy Schengen,

b) na podstawie wizy wydanej przez inne państwo obszaru Schengen,

c) na podstawie dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo obszaru Schengen,

d) w ramach ruchu bezwizowego,

e) na podstawie wizy długoterminowej wydanej przez inne państwo członkowskie Unii Europejskiej niebędące państwem obszaru Schengen, jeżeli zgodnie z przepisami prawa Unii Europejskiej uprawnia ona do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

f) na podstawie dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo członkowskie Unii Europejskiej niebędące państwem obszaru Schengen, jeżeli zgodnie z przepisami prawa Unii Europejskiej uprawnia ona do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

– jego pobyt na terytorium RP uważa się za legalny od dnia następującego po ostatnim dniu legalnego pobytu wynikającego z tych wiz, dokumentów lub ruchu bezwizowego, do upływu 30 dnia następującego po dniu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, w zależności od tego, który obowiązywał jako ostatni (art. 15 z (1) ustawy).

Jednocześnie w/w. cudzoziemcy są uprawnieni do wykonywania pracy w Polsce, jeżeli posiadają:

a) ważne zezwolenie na pracę lub ważne zezwolenie na pracę sezonową,

b) oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy wpisane do ewidencji oświadczeń, w tym także oświadczenie, które umożliwia wykonywanie pracy w okresie lub okresach nieobjętych oświadczeniem, tj. możliwość świadczenia pracy przez cudzoziemca zgodnie ze złożonym przez dany podmiot oświadczeniem, jeżeli wskazano w nim okres pracy, którego koniec przypada w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2.

3. Wydłużenie terminów składania wniosków o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, o przedłużenie wizy oraz pobytu w ramach ruchu bezwizowego.

Jeżeli termin do złożenia wniosku w sprawie w/w tytułów pobytowych wypada w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, termin ten ulega przedłużeniu do upływu 30 dnia następującego po dniu odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni (art. 15z ustawy).

Pobyt cudzoziemca na terytorium Polski w okresie biegu ww. przedłużonego terminu uważa się za legalny, jeżeli cudzoziemiec złoży wniosek w tym terminie. Oznacza to, że pobyt cudzoziemca już w okresie poprzedzającym złożenie wniosku będzie uznawany za legalny bez względu na sposób zakończenia tego postępowania.

4. Przedłużenie z mocy prawa okresów ważności dokumentów.

Ustawa o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, wprowadziła także przedłużenie z mocy prawa do 30 dnia następującego po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, który obowiązywał jako ostatni, następujących dokumentów:

1) kart pobytu wydanych cudzoziemcom posiadającym zezwolenie na pobyt czasowy, stały i rezydenta długoterminowego UE, zgodę na pobyt ze względów humanitarnych, status uchodźcy, ochronę uzupełniającą,

2) tymczasowych zaświadczeń tożsamości cudzoziemca  (TZTC),

3) kart pobytu członka rodziny obywatela UE, dokumentów potwierdzających prawo stałego pobytu i kart stałego pobytu członka rodziny obywatela UE,

4) polskich dokumentów tożsamości cudzoziemca,

5) dokumentów „zgoda na pobyt tolerowany”.

5. Przedłużenie terminów opuszczenia terytorium Polski

Ustawodawca zdecydował się również na przedłużenie z mocy prawa terminów opuszczenia terytorium Polski, które wynikają z:

1) decyzji:

a) o odmowie przedłużenia cudzoziemcowi wizy Schengen lub wizy krajowej, udzielenia mu zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE,

b) o umorzeniu postępowania w w/w sprawach lub decyzja o cofnięciu mu zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE lub

c) o odmowie nadania obcokrajowcowi statusu uchodźcy lub udzielenia ochrony uzupełniającej, o uznaniu wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej za niedopuszczalny,

d) o umorzeniu postępowania w sprawie udzielenia mu ochrony międzynarodowej lub decyzja

o pozbawieniu go statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej, lub

e) o cofnięciu zgody na pobyt ze względów humanitarnych – stała się ostateczna, a w przypadku wydania decyzji przez organ wyższego stopnia – od dnia, w którym decyzja została cudzoziemcowi doręczona,

2) okoliczności, powodujących ustanie przyczyn nieprzekazania cudzoziemcado państwa

trzeciego,

jeżeli wypadałyby one w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii. Ich przedłużenie nastąpi do upływu 30-go dnia następującego po dniu odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni.

6. Przedłużenie terminów dobrowolnego powrotu określonych w decyzjach o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu.

Kolejną zmianą jest wprowadzenie przez ustawodawcę przedłużenia z mocy prawa terminu dobrowolnego powrotu określonego w decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu, którego koniec wypadałby w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii do upływu 30-go dnia następującego po dniu odwołania, który obowiązywał jako ostatni.

III. Zmiany dotyczące obywateli państw UE, Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), Konfederacji Szwajcarskiej i przebywających z nimi członków rodzin.

Na wstępie, wskazać należy, że wprowadzenie w Polsce stanu zagrożenia epidemicznego, a następnie stanu epidemii, nie wpłynęło w żaden sposób na prawa pobytowe obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), Konfederacji Szwajcarskiej i przebywających z nimi członków rodzin. Uprawnienia tego rodzaju, nie są bowiem uzależnione od posiadania jakichkolwiek zezwoleń czy dokumentów.

Ustawodawca, wprowadził jednak przedłużenie z mocy prawa okresów ważności dokumentów wydawanych na czas określony obywatelom państw członkowskich UE, Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), Konfederacji Szwajcarskiej i przebywających z nimi członków rodzin, a mianowicie:

1) dokumentów potwierdzających prawo stałego pobytu,

2) kart pobytu członka rodziny obywatela UE,

3) kart stałego pobytu członka rodziny obywatela UE,

gdyż, jeżeli koniec okresu ważności jednego z tych dokumentów będzie wypadał w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ulegnie on przedłużeniu do 30-go dnia następującego po dniu odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni.

Aby cudzoziemiec mógł przebywać na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej w sposób legalny, musi on posiadać stosowane zezwolenie na pobyt. Wiąże się to z koniecznością spełnienia wszystkich przesłanek, które wynikają z obowiązujących przepisów prawa. Ponadto konieczne jest również dopełnienie wszelkich formalności. Mimo, iż wiele wniosków o wydanie zezwolenia kończy się po myśli petenta, to jednak zdarzają się sytuacje, gdy cudzoziemiec spotyka się z odmową udzielenia zezwolenia na pobyt.

Przesłanki do wydania odmowy o udzielenie zezwolenia

Istnieje szereg sytuacji, w których wojewoda ma prawo nie wydać zezwolenia na pobyt cudzoziemca na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Wspomnieć w tym miejscu należy przede wszystkim o celu pobytu. Jeśli wskazane okoliczności nie uzasadniają pobytu w Polsce przez okres dłuższy niż 3 miesiące, wojewoda może odmówić udzielenia zezwolenia. Inną okolicznością, która może być przyczyną otrzymania odpowiedzi negatywnej jest wpisanie cudzoziemca do Systemu Informacyjnego Schengen. W takim wypadku wjazd obcokrajowca do państw członkowskich będzie niepożądany.

Ponadto cudzoziemiec otrzyma odmowę udzielenia zezwolenia, gdy zalega on z uiszczeniem podatków lub w złożonym przez niego wniosku znajdują się nieprawidłowe lub zafałszowane informacje.

Odmowa udzielenia zezwolenia – tryb postępowania

Każdy cudzoziemiec ma prawo odwołania się od otrzymanej decyzji. Jeśli została wydana odmowa udzielenia zezwolenia, obcokrajowiec ma 14 dni na złożenie stosownych wyjaśnień oraz na doręczenie odwołania. Jeśli zajdą ku temu odpowiednie przesłanki, wojewoda może zmienić swoją decyzję i wydać zezwolenie na pobyt. Ważną informacją jest fakt, że podczas prowadzonego postępowania odwoławczego, pobyt cudzoziemca na terytorium Polski jest legalny. Podstawę pobytu stanowi w tym przypadku stempel w paszporcie.

Jeśli wojewoda po otrzymaniu odwołania nie zmieni swojej decyzji, wszystkie akta sprawy są przesyłane do Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców. Następuje to w ciągu 7 dni od wydania ostatecznej decyzji wojewody.

Każdy cudzoziemiec, który zamierza przebywać na terytorium Polski i wykonywać pracę powyżej 3 miesięcy jest zobowiązany do posiadania zezwolenia na pobyt czasowy. Jest to związane z przepisami prawa, dlatego obowiązek ten powinien być koniecznie przestrzegany. Za niedopełnienie obowiązku grozi kara grzywny wymierzona w pracodawcę za nielegalne powierzenie wykonania pracy. Kara ta może wynieść od kilku do nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych. Podmiotem odpowiedzialnym za wydanie zezwolenia jest wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu cudzoziemcy.

Cofnięcie zezwolenia

Wydane zezwolenie może zostać cofnięte, jednak aby tak się stało, muszą zaistnieć pewne okoliczności. Przesłanką do cofnięcia zezwolenia na pobyt mogą być przede wszystkim względy obronności i bezpieczeństwa kraju, nieprawidłowe dane przy składaniu wniosku, a także skazanie prawomocnym wyrokiem. Coś co jest niezwykle istotne to przede wszystkim fakt, że cofnięcie zezwolenia odbywa się na podstawie wydanej decyzji administracyjnej. Konieczne jest więc wszczęcie postępowania.

Wygaśnięcie zezwolenia

Zezwolenie na pobyt wygasa z mocy prawa, co oznacza, że nie ma potrzeby wydawania dodatkowej decyzji administracyjnej. Mimo, iż nie zostanie wszczęte żadne postępowanie, zezwolenie może wygasnąć z mocy prawa. Przesłankami do wygaśnięcia zezwolenia są:
– udzielenie cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,
– nabycie przez cudzoziemca obywatelstwa polskiego

Po wystąpieniu tych okoliczności, zezwolenie na pobyt przestaje obowiązywać. Bardzo ważną informacją jest fakt, że po wygaśnięciu zezwolenia cudzoziemiec nie jest zobowiązany do natychmiastowego opuszczenia terytorium Polski. Jeśli zezwolenie wygasło z mocy prawa, ma on 30 dni na opuszczenie kraju. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy cudzoziemiec posiada ważny dokument uprawniający go do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub z ustawy będzie wynikać, że jego pobyt w kraju jest legalny. W takiej sytuacji, nie ma obowiązku opuszczania kraju.

Aby cudzoziemiec mógł przebywać na terytorium Polski i w sposób legalny wykonywać pracę powyżej 3 miesięcy, musi on posiadać zezwolenie na pobyt czasowy. Jest ono wydawane przez wojewodę odpowiedniego dla danego obszaru. Mimo, iż procedura składania wniosku o pobyt czasowy nie jest skomplikowana, to jednak zdarzają się sytuację, gdy dochodzi do odmowy wszczęcia postępowania.

Najważniejsze informacje

Wszczęcie postępowania to moment, w którym organ odpowiedzialny za wydanie zezwolenia rozpoczyna procedurę rozpatrywania wniosku. W tym czasie weryfikuje się aspekt merytoryczny złożonych dokumentów, poprawność uzupełnionych danych, a także kompleksowość dostarczonych informacji. Na tym etapie w sposób szczególny weryfikuje się czy cel pobytu, na jaki powołuje się cudzoziemiec wymaga tego, by przebywał on na terenie Polski przez ponad 3 miesiące. Jeśli wszelkie złożone dokumenty są poprawne, wojewoda informuje na piśmie o formalnym wszczęciu postępowania. Może on wówczas podać również przybliżony termin wydania decyzji.

Może się zdarzyć, że wojewoda odmówi wszczęcia postępowania. Do cudzoziemca jest wówczas wysyłane odpowiednie postanowienie. Odmowa wszczęcia postępowania może być związana na przykład z brakami formalnymi we wniosku, a także z faktem, iż cudzoziemiec posiada już inny tytuł pobytowy. Oprócz tego postępowanie zostanie odrzucone w sytuacji, gdy cudzoziemiec musi opuścić terytorium Polski.

Szczególne przyczyny odmowy wszczęcia postępowania

Odmowa wszczęcia postępowania może być również związana ze szczególnymi przyczynami. Należą do nich przede wszystkim sytuacje, gdy cudzoziemiec jest pracownikiem delegowanym do pracy w Polsce na określony czas przez pracodawcę mającego siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

Odmowa wszczęcia postępowania… i co dalej?

W sytuacji, gdy cudzoziemcowi odmówiono wszczęcia postępowania, może on złożyć odwołanie. Powinno ono zostać dostarczone w terminie maksymalnie 14 dni od dnia doręczenia decyzji. Wszelkie wnioski powinny być składane ze znacznym wyprzedzeniem, gdyż przedłużający się proces weryfikacji i postępowania może skutkować tym, że cudzoziemiec straci możliwość legalnego przebywania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed wydaniem ostatecznej decyzji.

Obywatel Unii Europejskiej ma prawo przebywać na terytorium Polski przez okres do 3 miesięcy bez konieczności rejestracji swojego pobytu. Może się on wówczas legitymować dokumentem potwierdzającym jego tożsamość i obywatelstwo (najczęściej paszportem). Jeśli natomiast pobyt w Polsce trwa dłużej niż wspomniane 3 miesiące, wówczas osoba ta jest zobowiązana do zarejestrowania swojego pobytu. Wniosek o zarejestrowanie składa się osobiście do wojewody odpowiedniego ze względu na miejsce pobytu.

Zezwolenie jednolite

Zezwolenie jednolite jest wydawane cudzoziemcom, którzy zamierzają podjąć lub kontynuować pracę na terytorium Polski. Cała procedura ubiegania się o ten dokument została możliwie najbardziej uproszczona i obecnie odbywa się w ramach jednego postępowania administracyjnego. Co istotne, zezwolenie to pozwala cudzoziemcowi nie tylko na przebywanie na obszarze Polski, ale również na podjęcie tutaj pracy. Jest to bardzo ważne, gdyż zdejmuje z pracodawcy obowiązek składania osobnego wniosku o wydanie zezwolenia na pracę.

Cudzoziemcowi wraz z zezwoleniem na pobyt wydawana jest karta pobytu. To właśnie ona potwierdza tożsamość konkretnej osoby, a dodatkowo uprawnia ją do wielokrotnego przekraczania granicy bez konieczności okazywania wizy.

Zdarza się, że wojewoda jednak cofa zezwolenie, co ma miejsce w ściśle określonych sytuacjach.

Kiedy zezwolenie może zostać cofnięte?

Zezwolenie może zostać cofnięte w sytuacji, gdy ustał cel pobytu, który był powodem udzielenia zezwolenia lub też w momencie, gdy cudzoziemiec przestał spełniać wymogi udzielenia mu zezwolenia. Oprócz tego dokument ten może zostać cofnięty w sytuacji, gdy cudzoziemiec został skazany prawomocnym wyrokiem na karę co najmniej 3 lat pozbawienia wolności lub też, gdy opuścił Polskę na okres powyżej 6 lat.

Zezwolenie na pobyt stały, którego podstawą było pozostawanie w związku małżeńskim z obywatelem Polski może zostać cofnięte, jeśli cudzoziemiec rozwiódł się w ciągu 2 lat od chwili udzielenia zezwolenia na pobyt stały.

 

Aby cudzoziemiec mógł w sposób legalny przekroczyć granicę Rzeczypospolitej Polskiej, musi posiadać dokument, który go do tego uprawnia. Stanowi go wiza, przyznawana obcokrajowcowi z różnych przyczyn, które usprawiedliwiają jego pobyt na terytorium naszego kraju.

Jakie są zasady wydawania wiz obcokrajowcom, w jaki sposób przedłużyć ważność takiego dokumentu oraz czy można cofnąć wizę wydaną obcokrajowcowi?, jest przedmiotem niniejszego artykułu.

Rodzaje wiz

Kwestie związane z udzielaniem wiz obcokrajowcom reguluje ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (j.t. Dz. U. z 2020 r., poz. 35 z późn. zm.).

Do posiadania wizy przed przekroczeniem granicy Rzeczypospolitej Polskiej zobowiązani są obywatele krajów nienależących do Unii Europejskiej, jeśli nie przysługuje im prawo do wjazdu do naszego kraju w ramach ruchu bezwizowego i którzy nie posiadają innego dokumentu uprawniającego ich do takiego wjazdu, np. w postaci karty pobytu.

Podkreślić trzeba, że sama wiza jest zezwoleniem na przekroczenie lub przejazd przez terytorium danego państwa bądź pobyt w określonym czasie.

Zgodnie z w/w aktem prawnym, cudzoziemcowi może zostać wydana wiza Schengen lub wiza krajowa (art. 58 ustawy o cudzoziemcach).

Wiza Schengen, oznaczana symbolem „C”, jest wydawana cudzoziemcom, którzy zamierzają przebywać w Polsce lub państwach obszaru Schengen w czasie jednego lub kilku wjazdów, trwających łącznie do 90 dni w ciągu każdego 180 dniowego okresu, przy czym okres ten jest liczony od daty pierwszego wjazdu. Jest ona także wydawana tym cudzoziemcom, którzy mają zamiar poruszać się po terytorium Schengen w celu tranzytu (pociągiem, samochodem).

Przypomnieć trzeba, że do państw obszaru Schengen należą: Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Luksemburg, Niderlandy, Niemcy, Portugalia, Szwecja, Włochy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Czechy, Słowacja, Słowenia, Węgry, a także Szwajcaria, Liechtenstein, Norwegia i Islandia.

Wiza krajowa, oznaczana symbolem „D”, uprawnia do wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i ciągłego pobytu na nim lub do kilku pobytów na tym terytorium następujących po sobie, trwających łącznie dłużej niż 90 dni w okresie ważności wizy, przy czym okres pobytu w Polsce ustala się w tych właśnie granicach, odpowiednio do celu pobytu wskazanego przez cudzoziemca. Okres ważności wizy krajowej nie może przekroczyć 1 roku.

Wskazać trzeba, iż w przypadku wizy wydawanej w celu wykonywania pracy na podstawie oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi okres pobytu, na który wydaje się wizę, nie może być dłuższy niż 6 miesięcy w okresie 12 miesięcy liczonym od dnia pierwszego wjazdu cudzoziemca do Polski.

Cele wydawania wiz

Wizy Schengen oraz wizy krajowe wydaje się w następujących celach:

1) turystycznym,

2) odwiedzin u rodziny lub przyjaciół,

3) udziału w imprezach sportowych,

4) prowadzenia działalności gospodarczej,

5) wykonywania pracy, w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, na podstawie wpisanego do ewidencji oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi,

6) wykonywania pracy sezonowej, w okresie nieprzekraczającym 9 miesięcy w roku kalendarzowym,

7) wykonywania pracy innej, niż wskazane powyżej,

8) prowadzenia działalności kulturalnej lub udziału w konferencjach,

9) wykonywania zadań służbowych przez przedstawicieli organu państwa obcego lub organizacji międzynarodowej,

10) odbycia studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich albo kształcenia się w szkole doktorskiej,

11) szkolenia zawodowego,

12) kształcenia się lub szkolenia w innej formie niż wskazane powyżej,

13) dydaktycznym,

14) prowadzenia badań naukowych lub prac rozwojowych,

15) odbycia stażu,

16) udziału w programie wolontariatu europejskiego,

17) tranzytu,

18) tranzytu lotniczego,

19) leczenia,

20) dołączenia do obywatela innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej lub przebywania z nim,

21) dołączenia do obywatela Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej lub przebywania z nim;

22) udziału w programie wymiany kulturalnej lub edukacyjnej, programie pomocy humanitarnej lub programie pracy wakacyjnej,

23) przybycia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jako członek najbliższej rodziny repatrianta,

24) przybycia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jako członek najbliższej rodziny osoby przebywającej w Polsce na podstawie zezwolenia na pobyt stały uzyskanego na podstawie Karty Polaka,

25) korzystania z uprawnień wynikających z posiadania Karty Polaka,

26) repatriacji,

27) korzystania z ochrony czasowej,

28) przyjazdu ze względów humanitarnych, z uwagi na interes państwa lub zobowiązania międzynarodowe,

29) realizacji zezwolenia na pobyt czasowy w celu łączenia rodzin,

30) realizacji zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa,

31) realizacji zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa

32) innych niż wskazane w punktach poprzedzających.

Podkreślić trzeba, że w niektórych ze wskazanych wyżej przypadków wizy mogą być wydane jedynie jako krajowe lub jedynie jako wizy Schengen, przy czym w przypadku tranzytu  wiza może być wydana tylko jako ta ostatnia. W przypadku korzystania z uprawnień wynikających z posiadania Karty Polaka, możliwe jest jedynie wydanie wizy krajowej.

Procedura wydawania wiz

Cudzoziemiec zobowiązany jest do uzyskania wizy jeszcze przed przyjazdem do Polski. W tym celu powinien on złożyć odpowiedni wniosek o jej wydanie w konsulacie lub ambasadzie, właściwych ze względu na jego miejsce zamieszkania. Jednakże wiza krajowa w celu wykonywania pracy wydawana jest przez konsula właściwego ze względu na państwo stałego zamieszkania cudzoziemca.

Wizę krajową wydaje się albo odmawia się jej wydania w terminie 15 dni od dnia złożenia wniosku w tej sprawie, chyba że wniosek został uznany za niedopuszczalny, co jednak nie dotyczy sytuacji, w której obcokrajowiec przybywa na terytorium Polski jako repatriant lub członek jego najbliższej rodziny. W uzasadnionych przypadkach, w szczególności gdy minister właściwy do spraw zagranicznych albo konsul zwraca się do Szefa Urzędu ds. Cudzoziemców o przekazanie informacji, czy zachodzą okoliczności uzasadniające odmowę wydania cudzoziemcowi wizy krajowej, przedmiotowy termin może być przedłużony do 60 dni.

Podkreślenia wymaga fakt, iż cudzoziemiec ma obowiązek opuścić Polskę przed upływem okresu pobytu objętego wizą oraz przed upływem okresu ważności tej wizy, chyba że posiada inny ważny dokument uprawniający do pobytu na tym terytorium.

Dokumentacja konieczna do wydania wizy

W celu uzyskania wizy, cudzoziemiec zobowiązany jest do przedłożenia szeregu dokumentów, a mianowicie:

1) dokument podróży, czyli paszport, który musi posiadać przynajmniej dwie wolne strony i  być wydany w ciągu ostatnich dziesięciu lat,

2) odpowiednio wypełniony i podpisany wniosek wizowy,

3) fotografię,

4) potwierdzenie wniesienia opłaty wizowej, której wysokość zależy od rodzaju wizy i obywatelstwa osoby, która się o nią ubiega,

5) dowód posiadania podróżnego ubezpieczenia medycznego o kwocie ubezpieczenia nie niższej niż 30 000 euro,  pokrywające wszelkie wydatki, które mogą wyniknąć w związku z koniecznością powrotu z powodów medycznych, potrzebą pilnej pomocy medycznej, nagłym leczeniem szpitalnym lub ze śmiercią albo ubezpieczenie zdrowotne w rozumieniu polskich przepisów o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, a więc dowód opłacenia dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego w Narodowym Funduszu Zdrowia. Jeżeli cudzoziemiec posiada ubezpieczenie wydane w związku z wykonywaniem legalnej pracy, wymóg dotyczący posiadania ubezpieczenia medycznego jest uznawany za spełniony,

6) dokument potwierdzający cel podróży i warunki pobytu, w postaci np. oryginału zezwolenia na pracę,

7) dokument potwierdzający posiadanie odpowiednich środków finansowych na pokrycie kosztów utrzymania przez cały okres planowanego pobytu oraz na pokrycie kosztów powrotu do państwa pochodzenia lub zamieszkania, lub na pokrycie kosztów tranzytu do państwa trzeciego, które na pewno udzieli pozwolenia na wjazd albo dokumenty potwierdzające, że środki te może legalnie zdobyć,

8) dokument potwierdzający posiadanie miejsca zakwaterowania,

8) dokument  pozwalający na ocenę, że osoba wnioskująca o wizę opuści terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed upływem terminu ważności wizy,

9) pozostałe dokumenty potwierdzające inne okoliczności zawarte we wniosku wizowym.

W przypadku, gdy obcokrajowiec stara się o uzyskanie wizy  w celu wykonywania pracy, wówczas zobowiązany jest do przedłożenia dodatkowo w oryginale:

1) zezwolenia na pracę w Polsce lub wpisane do ewidencji oświadczenie o powierzeniu wykonywaniu pracy cudzoziemcowi lub zaświadczenie o wpisie wniosku do ewidencji wniosków w sprawie pracy sezonowej,

2) umowy o pracę w przypadku, gdy posiada tego rodzaju dokument,

3) wydruku z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (np. ZUS RCA) w celu potwierdzenia posiadania ubezpieczenia w przypadku, gdy został do tego ubezpieczenia zgłoszony przez pracodawcę,

4) dokumentów potwierdzających dane pracodawcy, takich jak wydruk z Krajowego Rejestru Sądowego lub Centralnej Ewidencji Informacji Działalności Gospodarczej.

Podstawy do odmowy wydania wizy

Podstaw do odmowy wydania wizy obcokrajowcowi ustawa o cudzoziemcach przewiduje bardzo dużo, zaś do najważniejszych z nich należą sytuacje, gdy:

1) cudzoziemiec nie posiada ważnego dokumentu podróży lub innych dokumentów uprawniających do przekroczenia granicy strefy Schengen,

2) cudzoziemiec nie jest w stanie przedstawić celu i warunków planowanego pobytu,

3) obowiązuje wpis danych posiadacza wizy do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany,

4) cudzoziemiec nie posiada wystarczających środków finansowych na czas trwania planowanego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz na podróż powrotną do państwa pochodzenia lub zamieszkania albo na tranzyt do państwa trzeciego, które udzieli pozwolenia na wjazd, lub możliwości uzyskania takich środków zgodnie z prawem,

5) nie posiada on ubezpieczenia zdrowotnego lub medycznego,

6) wymagają tego względy obronności lub bezpieczeństwa państwa lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego lub interes Rzeczypospolitej Polskiej,

7) obcokrajowiec w postępowaniu w sprawie wydania wizy złożył wniosek zawierający nieprawdziwe dane osobowe lub fałszywe informacje bądź dołączył do niego takie dokumenty, albo zeznał nieprawdę lub zataił prawdę lub podrobił lub przerobił dokument w celu użycia go jako autentycznego czy takiego dokumentu używał jako autentycznego,

8) zaszły uzasadnione wątpliwości co do zamiaru opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez cudzoziemca przed upływem terminu ważności wizy, bądź też co do wiarygodności złożonych przez niego oświadczeń odnośnie do celu jego pobytu na tym terytorium z uwagi na dostępne organowi dowody lub obiektywne okoliczności wskazujące na to, że cel pobytu obcokrajowca mógłby być inny niż deklarowany.

Odmowa wydania wizy następuje w formie decyzji administracyjnej, od której przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez ten sam organ, który ją wydał, a więc konsula. Wniosek ten składa się w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji o odmowie wydania  wizy krajowej lub Schengen, przy czym powinien on być rozpatrzony w takim samym terminie.

Jak można przedłużyć wizę?

Przedłużenie wizy obejmować może przedłużenie okresu ważności wydanej wizy lub okresu pobytu objętego tą wizą cudzoziemcowi przebywającemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 82 ustawy o cudzoziemcach)

Przesłanki przedłużenia wizy krajowej

Może to nastąpić, jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki:

1) przemawia za tym ważny interes zawodowy lub osobisty cudzoziemca albo ze względów humanitarnych nie może on opuścić tego terytorium przed upływem terminu ważności wizy krajowej lub przed końcem objętego tą wizą dozwolonego okresu pobytu,

2) zdarzenia, które są przyczyną ubiegania się o przedłużenie wizy, wystąpiły niezależnie od woli cudzoziemca i nie były możliwe do przewidzenia w dniu składania wniosku o wydanie wizy krajowej,

3) okoliczności sprawy nie wskazują, że cel pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej będzie inny niż deklarowany,

4) nie zachodzą okoliczności, z powodu których odmawia się wydania wizy krajowej.

Pamiętać trzeba, że wizę krajową można przedłużyć tylko jednokrotnie, przy czym okres pobytu na podstawie przedłużonej wizy krajowej nie może przekraczać okresu pobytu przewidzianego dla wizy krajowej, wliczając w to okres pobytu na podstawie wizy, która podlega przedłużeniu, a więc do 1 roku. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, gdy cudzoziemiec przebywa w szpitalu, a stan jego zdrowia uniemożliwia opuszczenie terytorium Polski (art. 84 ustawy o cudzoziemcach). W takim wypadku przedłuża się wizę do dnia, w którym stan jego zdrowia pozwoli na opuszczenie obszaru naszego kraju.

Przesłanki przedłużenia wizy Schengen

Różnią się one nieco od przesłanek przemawiających za przedłużeniem wizy krajowej, a mianowicie może zostać to dokonane, jeżeli cudzoziemiec:

1) wykazał, iż na skutek siły wyższej lub ze względów humanitarnych nie jest możliwe opuszczenie przez niego terytorium państw członkowskich przed upływem terminu ważności wizy lub przed końcem objętego wizą dozwolonego okresu pobytu,

lub

2) przedstawi dowód na istnienie ważnych powodów osobistych uzasadniających przedłużenie okresu ważności lub okresu pobytu.

Okres pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie przedłużonej wizy Schengen nie powinien przekroczyć maksymalnego okresu pobytu przewidzianego dla tego typu dokumentu, a więc 90 dni w okresie 180 dni, wliczając w to okres pobytu na podstawie wizy, która podlega przedłużeniu. Również i ten typ wizy można przedłużyć jedynie jednokrotnie.

Procedura przedłużania wizy

Wizę Schengen lub wizę krajową przedłuża lub odmawia jej przedłużenia wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca, w drodze decyzji.

Cudzoziemiec zobowiązany jest do złożenia w tym celu wniosku na specjalnym, odpowiednio wypełnionym formularzu, nie później niż w dniu upływu okresu jego legalnego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, do którego zobowiązany jest także dołączyć:

1) fotografię,

2) kserokopię ważnego dokumentu podróży, przedkładając jednocześnie jego oryginał do wglądu,

3) dokumenty potwierdzające okoliczności dotyczące powodów przedłużenia wizy podane we wniosku,

4) dokumenty potwierdzające cel i warunki planowanego pobytu,

5) dokumenty potwierdzające posiadanie wystarczających środków finansowych na pokrycie kosztów utrzymania przez cały okres planowanego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz na podróż powrotną do państwa pochodzenia lub zamieszkania albo na tranzyt do państwa trzeciego, które udzieli pozwolenia na wjazd, albo możliwość uzyskania takich środków zgodnie z prawem,

6) dokumenty potwierdzające posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego lub podróżnego ubezpieczenia medycznego,

7) dokumenty potwierdzające wiarygodność deklaracji cudzoziemca o zamiarze opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed upływem terminu ważności przedłużonej wizy.

Jeżeli termin do złożenia wniosku został zachowany, wojewoda zamieszcza w dokumencie podróży cudzoziemca odcisk stempla, który potwierdza złożenie wniosku o przedłużenie wizy Schengen lub wizy krajowej, przy czym pobyt cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się za legalny od dnia złożenia wniosku do czasu wydania decyzji ostatecznej w sprawie przedłużenia wizy Schengen lub wizy krajowej.

Przedłużoną wizę umieszcza się w dokumencie podróży w formie naklejki wizowej.

Czy można cofnąć bądź unieważnić wizę wydaną obcokrajowcowi?

Możliwe jest jedno i drugie rozwiązanie, jednakże jest to uzależnione od innego rodzaju przesłanek.

Cofnięcie wizy

Wizę cofa się na wniosek posiadacza lub też z urzędu, jeżeli po jej wydaniu nastąpią okoliczności uzasadniające odmowę jej wydania i które zostały wyczerpująco wymienione we wcześniejszej części niniejszego artykułu.

Poza powyżej wskazanymi przyczynami uzasadniającymi dokonanie cofnięcia udzielonej obcokrajowcowi wizy, występują też inne, zależne od celu dla którego została ona wydana, przy czym do obligatoryjnych w tym względzie należą sytuacje, gdy ustał cel pobytu, który był powodem wydania takiej wizy, lub cudzoziemiec przestał spełniać wymogi wydania wizy ze względu na deklarowany cel pobytu, lub okoliczności sprawy wskazują, że wiza była wykorzystana w innym celu niż cel, w jakim została wydana. Powodem cofnięcia wizy jest także nie dopełnianie przez cudzoziemca obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, lub zaleganie przez niego z uiszczeniem podatków, z wyjątkiem przypadków, gdy uzyskał on przewidziane prawem zwolnienie, odroczenie, rozłożenie na raty zaległych płatności lub wstrzymanie w całości wykonania decyzji właściwego organu.

Unieważnienie wizy

Wizę unieważnia się, jeżeli w chwili jej wydania zachodziły okoliczności uzasadniające odmowę jej wydania, a tym samym również jej cofnięcie.

Procedura cofnięcia i unieważnienia wizy obcokrajowcowi

Do cofnięcia lub unieważnia wizy Schengen lub wizy krajowej upoważniony jest, w drodze decyzji wydanej na specjalnym formularzu, konsul lub komendant oddziału bądź placówki Straży Granicznej.

Od przedmiotowej decyzji przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez ten sam organ (w przypadku konsula) lub odwołanie do Komendanta Głównego Straży Granicznej (w przypadku komendanta oddziału lub palcówki Straży Granicznej).

Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy składa się w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji o cofnięciu lub unieważnieniu wizy, zaś jego rozpatrzenie następuje w takim samym czasookresie.

Podkreślenia wymaga fakt, iż decyzja o cofnięciu lub unieważnieniu wizy Schengen lub wizy krajowej podlega natychmiastowemu wykonaniu, zaś jej wydanie odnotowuje się w dokumencie podróży lub na osobnym blankiecie wizowym.

W przedmiocie prawa państwa polskiego do unieważnienia wizy wydanej obcokrajowcowi wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 10 marca 2016 r. (IV SA/Wa 3566/15, LEX nr 2459517), w którym stwierdził, że „Należy w tym miejscu wskazać, że zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPCz) wydanym na gruncie art. 8 EKPC, jakkolwiek esencją ochrony wynikającej z ww. artykułu jest ochrona jednostki przed arbitralnymi decyzjami państwa naruszającymi życie prywatne i rodzinne, to należy mieć przy tym na uwadze wyważenie racji jednostki i społeczeństwa (por. wyrok ETPCz z 19 lutego 1996 r., Gül v. Switzerland, skarga nr 23218/94; wyrok ETPCz z 28 listopada 1996 r., Ahmut v. The Netherlands, skarga nr 21702/93). Na gruncie bowiem utrwalonego prawa międzynarodowego, prawo do kontroli ruchu osobowego na własnym terytorium stanowi jedną z podstawowych prerogatyw państwa (por. wyrok ETPCz z 8 kwietnia 2008 r. Nnyanzi v. United Kingdom, skarga nr 21878/06). Art. 8 EKPC nie nakłada na państwa ogólnego obowiązku szanowania wyboru cudzoziemca co do kraju w którym chciałby zamieszkać (por. wyrok Ahmut v. The Netherlands; wyrok Gül v. Switzerland; wyrok ETPCz z 31 stycznia 2006 r. Rodrigues da Silva i Hoogkamer v. The Netherlands, skarga nr 50435/99; wyrok ETPCz z 31 lipca 2008 r. Darren Omoregie and others v. Norway, skarga nr 265/07; wyrok ETPCz z 28 czerwca 2011 r. Nunez v. Norway, skarga nr 55597/09). Podobne stanowisko zostało przyjęte przez polskie sądy administracyjne (vide wyrok NSA z 20 stycznia 2010 r. sygn. akt II OSK 27/09, niepubl.; wyrok NSA z 12 września 2007 r. sygn. akt II OSK 1706/06, LEX nr 384287; wyrok NSA z 16 maja 2008 r. II OSK 438/07, LEX nr 505306). Ponadto zauważyć należy, że przepisy EKPC nie mogą być interpretowane w sposób prowadzący do narzucania państwu przyjmującemu cudzoziemców konieczności legalizowania im pobytu w formie przez nich wybranej, na wybranej przez cudzoziemców podstawie prawnej, wbrew przepisom prawa krajowego oraz bez względu na okoliczności faktyczne sprawy. W orzecznictwie ETPCz prezentowany jest pogląd, że naruszenia przepisów regulujących wjazd i pobyt cudzoziemców mogą uzasadniać podjęcie ingerencji w prawo do życia rodzinnego, czy prywatnego cudzoziemca i ingerencja ta może polegać nawet na wydaleniu z kraju goszczącego (por. wyrok Darren Omoregie and others v. Norway; wyrok Nunez v. Norway; wyrok ETPCz z 14 lutego 2012 r. and Antwi others v. Norway)”.

Polska stała się krajem, który coraz chętniej odwiedzają obcokrajowcy. Przyjeżdżają oni w celu podjęcia pracy, połączenia się z rodziną oraz wielu innych powodów. Z oczywistych względów, konieczne jest posiadanie przez organy naszego kraju wiadomości o miejscu ich pobytu. Służy temu tzw. obowiązek meldunkowy.

Jakie obowiązują zasady w zakresie obowiązku meldunkowego cudzoziemców oraz jakie przepisy go regulują, opisuje niniejszy artykuł.

Terminy na wypełnienie obowiązku meldunkowego    

Kwestie związane z obowiązkiem meldunkowym cudzoziemców reguluje ustawa z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (j.t. Dz. U. z 2021 r., poz. 510 z późn. zm.).

Zgodnie z jej art. 41ust. 1 – Cudzoziemiec będący obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej, obywatelem państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub obywatelem Konfederacji Szwajcarskiej, przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązany zameldować się w miejscu pobytu stałego lub czasowego najpóźniej w 30 dniu, licząc od dnia przybycia do tego miejsca.

Obowiązek taki dotyczy także członka rodziny takiego obcokrajowca, jeżeli nie spełnia on powyższego kryterium obywatelstwa.

Każdy inny cudzoziemiec, przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ma obowiązek zameldować się w miejscu pobytu stałego lub czasowego najpóźniej czwartego dnia, licząc od dnia przybycia do tego miejsca, przy czym deklarowany przez niego okres pobytu czasowego pod określonym adresem nie może przekroczyć okresu, w którym cudzoziemiec ten może legalnie przebywać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z dokumentem potwierdzającym jego prawo pobytu.

Podkreślić trzeba, iż pobytem stałym jest zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania, zaś pobytem czasowym – przebywanie bez zamiaru zmiany miejsca pobytu stałego w innej miejscowości pod oznaczonym adresem lub w tej samej miejscowości, lecz pod innym adresem (art. 25 ustawy o ewidencji ludności).

Pamiętać należy, że równocześnie można mieć jedno miejsce pobytu stałego i jedno miejsce pobytu czasowego.

Wymogi formalne w zakresie obowiązku meldunkowego    

Ustawa o ewidencji ludności zawiera szczegółowe wskazanie co do dokumentacji, jaką muszą przedstawić obcokrajowcy ubiegający się o dokonanie zameldowania na pobyt stały lub czasowy.

Przede wszystkim, niezbędne jest przedstawienie:

1) odpowiednio wypełnionych formularzy: „Zgłoszenie zameldowania na pobyt stały” lub „Zgłoszenie zameldowania na pobyt czasowy” określonych rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 13 grudnia 2017 r. w sprawie określenia wzorów i sposobu wypełniania formularzy stosowanych przy wykonywaniu obowiązku meldunkowego (Dz.U. poz. 2411 z późn. zm.). Przedmiotowe formularze zamieszczone są przez właściwe Urzędy Miasta na ich stronach internetowych. Pamiętać trzeba, iż muszą one być potwierdzone czytelnym podpisem wraz z datą jego złożenia przez właściciela lokalu mieszkalnego czy domu lub osobę, która posiada inne prawo do lokalu w którym następuje zameldowanie (np. najemcę),

2) dokumentów potwierdzających prawo do lokalu – do wglądu (w oryginale), np. umowę najmu, wypis (odpis) z księgi wieczystej, akt notarialny.

Oprócz wymienionej powyżej dokumentacji, niezbędne jest przedłożenie przez cudzoziemca także innych dokumentów w zależności od tego, czy zameldowanie dotyczy pobytu stałego czy czasowego, i tak:

Zameldowanie na pobyt stały

Aby dokonać zameldowania na pobyt stały, cudzoziemiec obowiązany jest przedstawić  kartę pobytu wydaną w związku z udzieleniem zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zgody na pobyt ze względów humanitarnych, ochrony uzupełniającej, albo nadaniem statusu uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej, dokument „zgoda na pobyt tolerowany” albo zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, decyzję o nadaniu statusu uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej, udzieleniu w Rzeczypospolitej Polskiej ochrony uzupełniającej, zgody na pobyt ze względów humanitarnych albo zgody na pobyt tolerowany.

Jeśli obcokrajowiec jest obywatelem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, które obecnie znajduje się poza Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, chcąc dokonać takiego zameldowania, musi przedstawić ważne zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu albo ważny dokument potwierdzający prawo stałego pobytu, a członek jego rodziny -ważną kartę pobytową lub ważną kartę stałego pobytu.

Cudzoziemiec będący obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej, obywatelem państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub obywatelem Konfederacji Szwajcarskiej, przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zobowiązany jest przedstawić w celu zameldowania na pobyt stały ważny dokument podróży lub inny dokument potwierdzający jego tożsamość i obywatelstwo, zaś jego członek rodziny, jeżeli nie spełnia on kryterium takiego obywatelstwa – ważny dokument podróży oraz ważną kartę stałego pobytu albo ważną kartę pobytową, a gdy brak takiej możliwości – inny dokument potwierdzający, że jest on członkiem rodziny takiego obywatela.

Zameldowanie na pobyt czasowy

Cudzoziemiec dokonujący zameldowania się na pobyt czasowy zobowiązany jest przedstawić wizę, a w przypadku gdy jego wjazd nastąpił na podstawie umowy przewidującej zniesienie lub ograniczenie obowiązku posiadania wizy albo też bez obowiązku jej uzyskania, przedkłada dokument podróży, tymczasowe zaświadczenie tożsamości cudzoziemca, kartę pobytu, dokument „zgoda na pobyt tolerowany” albo zezwolenie na pobyt czasowy, zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej lub decyzję o nadaniu statusu uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej, udzieleniu w Rzeczypospolitej Polskiej ochrony uzupełniającej, zgody na pobyt ze względów humanitarnych albo zgody na pobyt tolerowany.

Obywatele Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, członkowie ich rodziny oraz cudzoziemcy będący obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej, obywatelem państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub obywatele Konfederacji Szwajcarskiej, przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, obowiązani są legitymować się takimi samymi dokumentami, jak w przypadku ubiegania się o zameldowanie na pobyt stały.

Orzeczenie sądu

W przedmiocie warunków formalnych niezbędnych do zameldowania cudzoziemca wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 2 lipca 2020 r. (II SA/Wr 738/19, LEX nr 3045225). Stwierdził w nim, że „aby zameldowanie było możliwe, cudzoziemiec powinien przedłożyć dokument potwierdzający jego legalny pobyt w Polsce, co pozwala nie tylko na potwierdzenia legalności pobytu ale także umożliwia zweryfikowanie przez organ meldunkowy deklarowanego przez cudzoziemca okresu pobytu w danym lokalu – zgodnie z art. 41 ust. 1 u.e.l. Kierując się treścią art. 108 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach organ meldunkowe uznają, że badanie, czy spełnione zostały przesłanki uprawniające dla przyjęcia domniemania legalności pobytu cudzoziemca z tego względu, że oczekuje on na wydanie zezwolenia na pobyt czasowy, należy do organu właściwego do wydania tegoż zezwolenia, czyli do wojewody, czego wyrazem jest umieszczenie stempla w dokumencie podróży. (…) należy mieć na uwadze, że istotą ewidencji ludności jest dokumentowanie faktów co do pobytu danej osoby w lokalu pod określonym adresem. Zameldowanie jest bowiem tylko czynnością rejestracyjną potwierdzającą fakt przebywania danej osoby pod określonym adresem. Zameldowanie powinno odzwierciedlać rzeczywisty stan rzeczy, czemu sprzeciwia się utrzymywanie fikcji meldunkowej. O kwalifikacji pobytu danej osoby w konkretnym lokalu mieszkalnym decyduje nie tylko treść jej oświadczeń, ale przede wszystkim całokształt okoliczności faktycznych sprawy wykazujących rzeczywisty zamiar osoby podlegającej obowiązkowi meldunkowemu. (…) O zameldowanie na pobyt czasowy mogą wystąpić cudzoziemcy którzy przebywają na terytorium Polski legalnie lub też tacy, co do których istnieje domniemanie legalności przebywania ze względu na to, że znajdują się w okresie oczekiwania na wydanie zezwolenia na pobyt czasowy, pobyt stały lub pobyt rezydenta długoterminowego. Legalność pobytu cudzoziemca jest zatem jedną z przesłanek zameldowania. Przesłanki tej nie bada jednak organ meldunkowy samodzielnie, gdyż legalność pobytu powinna wynikać z dokumentów które zobowiązany jest przedstawić cudzoziemiec ubiegający się o zameldowanie na pobyt czasowy”.

Zwolnienie od obowiązku meldunkowego    

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, od wykonywania obowiązku meldunkowego zwolnieni są, pod warunkiem wzajemności, szefowie i członkowie personelu przedstawicielstw dyplomatycznych oraz urzędów konsularnych państw obcych, łącznie z członkami ich rodzin pozostającymi z nimi we wspólnocie domowej, a także inne osoby na odstawie ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych.

Cudzoziemcy są zwolnieni z obowiązku meldunkowego, jeżeli okres ich pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie przekracza 30 dni (art. 42 ustawy o ewidencji ludności).

Procedura w zakresie obowiązku meldunkowego cudzoziemców    

Wypełniony i podpisany formularz „Zgłoszenie zameldowania na pobyt stały” lub „Zgłoszenie zameldowania na pobyt czasowy” cudzoziemiec powinien złożyć co do zasady osobiście w urzędzie gminy właściwym ze względu na położenie nieruchomości, w której osoba zamieszkuje lub wysłać do tego urzędu drogą elektroniczną.

Czynności tej można dokonać także przez pełnomocnika, przy czym pełnomocnictwo musi być udzielone na piśmie, a sam pełnomocnik zobowiązany jest do potwierdzenia swojej tożsamości za pomocą odpowiedniego dokumentu (np. dowodu osobistego lub paszportu)..

Za osobę nieposiadającą zdolności do czynności prawnych (osoby całkowicie ubezwłasnowolnione, dzieci do 13 roku życia) lub posiadającą jedynie ograniczoną zdolność do czynności prawnych (osoby częściowo ubezwłasnowolnione, dzieci w wieku od 13 do 18  roku życia) obowiązek meldunkowy wykonuje jej przedstawiciel ustawowy (rodzic), opiekun prawny lub inna osoba sprawująca nad nią faktyczną opiekę w miejscu ich wspólnego pobytu.

Wskazać trzeba, że cudzoziemiec otrzymuje zaświadczenie od organu dokonującego zameldowania – w przypadku, gdy następuje to na pobyt stały – z urzędu, w razie pobytu czasowego – na wniosek.

Czasem trudno znaleźć osoby chętne do wykonywania niektórych obowiązków. Rozwiązaniem takiego problemu może być zatrudnienie cudzoziemców. Poniżej przedstawiamy procedury, jakie obowiązują przy uzyskiwaniu zezwolenia na pracę sezonową.

Praca sezonowa – czym jest?

To wykonywanie powierzonych obowiązków służbowych przez okres nie dłuższy niż 9 miesięcy w jednym roku
kalendarzowym. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rodziny Pracy i Polityki Społecznej w sprawie podklas działalności według klasyfikacji PKD dotyczy to takich sektorów, jak ogrodnictwo, rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo, rybactwo, a także turystyka.

Zezwolenie na pracę sezonową – kto może uzyskać?

Jest to dokument przyznawany cudzoziemcom pragnącym podjąć obowiązki zawodowe na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Mogą go uzyskać osoby, które dopełniły wszelkich formalności i złożyły wniosek do właściwego organu ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania, w tym przypadku starosty. Pracodawca musi w nim zawrzeć wysokość proponowanego wynagrodzenia, rodzaj umowy, okres ważności zezwolenia. W przypadku, gdy cudzoziemiec pochodzi z innych krajów niż Białoruś, Ukraina, Rosja, Armenia, Gruzja bądź Mołdawia konieczne jest dołączenie także tzw. informacji starosty, czyli dokumentu mówiącego o tym, że pracodawca podjął próbę zatrudnienia pracowników rodzimych, lecz nie przebiegła ona pomyślnie.

Procedura uzyskania zezwolenia

Postępowanie przyznawania zezwolenia na pracę sezonową różni się w zależności od tego, czy cudzoziemiec posiada już tytuł pobytowy uprawniający do przebywania w Polsce, jak wiza, karta pobytu, czy też nie. W pierwszym przypadku starosta musi zweryfikować wniosek i wydać swoją decyzję. Jeśli cudzoziemiec ma zamiar dopiero starać się o wjazd do Polski, konieczne jest uzyskanie wpisu do ewidencji wniosków w sprawie pracy sezonowej; starosta po jego dokonaniu przekazuje pracodawcy zaświadczenie o wpisie. Obie procedury trwają 7 dni roboczych, gdy wniosek jest kompletny – w przypadku niedopełnienia formalności okres ten wydłuża się do 30 dni. Do wniosku o wydanie zezwolenia konieczne jest dołączenie:

– kopii wszystkich wypełnionych stron z ważnego dokumentu podróży cudzoziemca;
– dokumentu uprawniającego cudzoziemca do pobytu na terytorium Rzeczpospolitej, jeśli już na nim przebywa;
– dokumentów potwierdzających powierzenie pracy sezonowej cudzoziemcowi;
– informację starosty – w określonych wyżej przypadkach;
– dokumentów potwierdzających tożsamość pracodawcy, jak kopia dowodu osobistego, odpis z KRS, umowa spółki czy akt notarialny;
– oświadczenie o niekaralności pracodawcy;
– dowód uiszczenia wpłaty w wysokości 30 zł.

Na pytanie postawione w tytule artykułu należy odpowiedzieć jak najbardziej twierdząco. Uzyskanie zezwolenia na pobyt stały na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wymaga przeprowadzenia odrębnej procedury o charakterze administracyjnym. 

Jak ona wygląda w praktyce oraz jakie przepisy prawa regulują to zagadnienie, opisuje niniejszy artykuł.

Przesłanki prawne uzyskiwania przez cudzoziemca zezwolenia na pobyt stały w przypadku małżeństwa z Polakiem

Warunki, jakie spełniać musi cudzoziemiec

Procedurę związaną z wydawaniem dla cudzoziemców zezwoleń na pobyt stały w przypadku małżeństwa z Polakiem reguluje ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (j.t. Dz. U. z 2020 r., poz. 35 z późn. zm.).

Zgodnie z art. 195 ust. 1 pkt 4 w/w aktu prawnego – zezwolenia na pobyt stały udziela się cudzoziemcowi na czas nieoznaczony, na jego wniosek, jeżeli:

1) pozostaje on w uznawanym przez prawo Rzeczypospolitej Polskiej związku małżeńskim z obywatelem polskim i pozostawał w nim przez co najmniej 3 lata przed dniem, w którym złożył wniosek,

i

2) bezpośrednio przed tym, przebywał nieprzerwanie na terytorium Polski przez okres nie krótszy niż 2 lata na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z pozostawaniem w związku małżeńskim z tym obywatelem polskim lub w związku z uzyskaniem statusu uchodźcy, ochrony uzupełniającej lub zgody na pobyt ze względów humanitarnych.

Pobyt cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej stanowiący podstawę do udzielenia mu zezwolenia na pobyt stały uznaje się za nieprzerwany, jeżeli żadna z przerw w nim nie była dłuższa niż 6 miesięcy i wszystkie przerwy nie przekroczyły łącznie 10 miesięcy w okresach stanowiących podstawę do udzielenia mu zezwolenia na pobyt stały, chyba że przerwa była spowodowana:

1) wykonywaniem przez cudzoziemca obowiązków zawodowych lub świadczeniem przez niego pracy poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy zawartej z pracodawcą, którego siedziba znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub towarzyszeniem takiemu cudzoziemcowi, przez jego małżonka lub małoletnie dziecko,

2) szczególną sytuacją osobistą wymagającą obecności cudzoziemca poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeśli trwała ona nie dłużej niż 6 miesięcy,

3) wyjazdem poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu odbycia praktyk lub uczestnictwa w zajęciach, przewidzianych w toku studiów w polskiej uczelni (art. 195 ust. 4 ustawy o cudzoziemcach).

Procedura udzielania cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt stały w przypadku małżeństwa z Polakiem

Wniosek i czas trwania postępowania

Zezwolenia na pobyt stały udziela cudzoziemcowi lub odmawia jego udzielenia wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca, w drodze decyzji (art. 201 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach).

Cudzoziemiec składa wniosek o udzielenie mu zezwolenia na pobyt stały osobiście, nie później niż w ostatnim dniu jego legalnego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Jeżeli ten pierwszy warunek nie zostanie spełniony, wówczas wojewoda wzywa go do osobistego stawiennictwa w terminie nie krótszym niż 7 dni pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpoznania (art. 202 ustawy o cudzoziemcach).

Sam wniosek, wg wzoru określonego przez Ministra właściwego do spraw wewnętrznych, składa się na specjalnym formularzu, który znaleźć można na stronach internetowych urzędów wojewódzkich, jednocześnie uzasadniając go oraz składając pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń pisemne oświadczenie, że dane w nim zawarte są prawdziwe. Do formularza wniosku, cudzoziemiec, od którego pobiera się także odciski linii papilarnych, obowiązany jest załączyć kserokopię ważnego dokumentu podróży (oryginał musi zostać przedstawiony do wglądu), a ponadto cztery aktualne fotografie oraz dokumenty niezbędne do potwierdzenia danych zawartych we wniosku i okoliczności uzasadniających ubieganie się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy (art. 203 ustawy o cudzoziemcach).

Należą do nich – aktualny odpis aktu małżeństwa, kopia dowodu osobistego małżonka, dokumenty potwierdzające, że pobyt na terytorium Polski był nieprzerwany lub dokumenty stwierdzające przyczyny wystąpienia przerw w takim pobycie.

W razie braku  któregokolwiek z w/w. dokumentów, cudzoziemiec zostanie wezwany do jego uzupełnienia w terminie 7 dni od doręczenia wezwania w tym przedmiocie, pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpoznania.

W przypadku gdy z przyczyn zależnych od wojewody nie jest możliwe pobranie odcisków linii papilarnych od cudzoziemca w dniu, w którym nastąpiło jego osobiste stawiennictwo, wojewoda wyznacza termin na ich złożenie, nie krótszy niż 7 dni.

Postępowanie w sprawie udzielenia cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt stały powinno zakończyć się nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia jego wszczęcia, a postępowanie odwoławcze – w ciągu 2 miesięcy od dnia otrzymania odwołania (art. 210 ustawy o cudzoziemcach).

Postępowanie badawcze

W postępowaniu w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt stały cudzoziemcowi będącemu małżonkiem obywatela polskiego obowiązuje specjalna procedura badawcza.

Mianowicie, organ, który prowadzi to postępowanie, ustala, czy związek małżeński został zawarty lub istnieje w celu obejścia przepisów określających zasady i warunki wjazdu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ich przejazdu przez to terytorium, pobytu na nim i wyjazdu z niego.

W celu ustalenia w/w okoliczności, w szczególności ustala się, czy:

1) jedno z małżonków przyjęło korzyść majątkową w zamian za wyrażenie zgody na zawarcie małżeństwa, o ile nie wynikało to ze zwyczaju ugruntowanego w danym państwie lub danej grupie społecznej,

2) małżonkowie nie wypełniają prawnych obowiązków wynikających z zawarcia małżeństwa,

3) małżonkowie nie zamieszkują wspólnie lub nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego,

4) małżonkowie nie spotkali się przed zawarciem małżeństwa,

5) małżonkowie nie mówią językiem zrozumiałym dla obojga,

6) małżonkowie nie są zgodni co do dotyczących ich danych osobowych i innych istotnych okoliczności ich dotyczących,

7) jedno z małżonków lub oboje małżonkowie w przeszłości zawierali już pozorne małżeństwa (art. 205, w zw. z art. 169 ust. 2 ustawy o cudzoziemcach).

Przed wydaniem decyzji o udzieleniu cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt stały wojewoda zasięga informacji, czy wjazd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i pobyt na tym terytorium stanowią zagrożenie dla obronności lub bezpieczeństwa państwa lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego (art. 207 ustawy o cudzoziemcach).

Skutki prawne udzielenia zezwolenia na pobyt na pobyt stały w przypadku małżeństwa z Polakiem

Status cudzoziemca po złożeniu wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt stały

Jeżeli wniosek o udzielenie cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt stały został złożony w czasie jego legalnego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i nie zawiera braków formalnych lub braki formalne zostały uzupełnione w terminie:

1) wojewoda umieszcza w dokumencie podróży cudzoziemca odcisk stempla, który potwierdza złożenie wniosku o udzielenie mu zezwolenia na pobyt stały,

2) pobyt cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się za legalny od dnia złożenia wniosku do dnia, w którym decyzja w sprawie udzielenia mu zezwolenia na pobyt stały stanie się ostateczna, przy czym zasady tej nie stosuje się w razie zawieszenia postępowania w sprawie udzielenia cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt stały na wniosek strony (art. 206 ustawy o cudzoziemcach).

Umieszczenie stempla w dokumencie podróży nie uprawnia cudzoziemca do podróżowania po terytorium innych państw obszaru Schengen. Może on natomiast wyjechać do kraju swego pochodzenia, jednakże aby powrócić do Polski, powinien wcześniej uzyskać wizę, jeśli pochodzi z państwa objętego obowiązkiem wizowym.

Status cudzoziemca po udzieleniu zezwolenia na pobyt stały

Cudzoziemcowi, który uzyskał zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium Polski, wydawana jest z urzędu przez wojewodę karta pobytu. Potwierdza ona tożsamość obcokrajowca podczas jego pobytu na terytorium naszego kraju oraz uprawnia go, wraz z dokumentem podróży, do wielokrotnego przekraczania granicy bez konieczności uzyskania wizy.

Pierwsza karta pobytu wydawana jest z urzędu przez wojewodę, który udzielił cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt stały na okres 10 lat od dnia jej wydania, zaś przed upływem okresu jej ważności należy uzyskać kolejny taki dokument.

Cudzoziemiec, który posiada zezwolenie na pobyt stały uprawniony jest do wykonywania pracy na terytorium Polski bez konieczności posiadania odrębnego zezwolenia na pracę.

Cofnięcie i wygaśnięcie zezwolenia wydanego cudzoziemcowi na pobyt stały

Podkreślenia wymaga fakt, iż jeżeli podstawą udzielenia cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt stały był fakt pozostawania w związku małżeńskim z obywatelem polskim, zezwolenie można cofnąć, jeżeli cudzoziemiec rozwiódł się w ciągu 2 lat od dnia, w którym zostało mu ono udzielone. Zezwolenie na pobyt stały cofa się cudzoziemcowi, w drodze decyzji, wydawanej  z urzędu lub na wniosek uprawnionego organu przez wojewodę, który udzielił tego zezwolenia, a w przypadku gdy zezwolenia udzielił Szef Urzędu ds. cudzoziemców w drugiej instancji – wojewoda, który orzekał w tej sprawie (art. 201 ustawy o cudzoziemcach).

Zezwolenie na pobyt stały wygasa z mocy prawa z dniem udzielenia cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE albo nabycia przez cudzoziemca obywatelstwa polskiego (art. 200 ustawy o cudzoziemcach).

Cudzoziemiec jest obowiązany opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja o odmowie udzielenia mu zezwolenia na pobyt stały, decyzja o umorzeniu postępowania w takiej sprawie lub decyzja o cofnięciu posiadanego przez niego zezwolenia stała się ostateczna, a w przypadku wydania decyzji przez organ wyższego stopnia, od dnia, w którym decyzja ostateczna została obcokrajowcowi doręczona, chyba że uprawniony jest on do dalszego pobytu na terytorium Polski na innej podstawie prawnej.