Cudzoziemcy stanowią coraz ważniejszy element polskiego rynku pracy. Konieczne jest więc tworzenie przeznaczonych specjalnie dla nich rozwiązań prawnych. Panująca na terenie naszego kraju epidemia COVID-19, która wywarła wpływ na prawie każdą dziedzinę życia społecznego, zmusiła ustawodawcę do wdrożenia w życie przepisów, modyfikujących dotychczasowe normy regulujące sytuację obcokrajowców na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Jakie zmiany zaszły na podstawie nowo wprowadzonych przepisów prawnych oraz w jaki sposób zmieniają one położenie cudzoziemców w Polsce, dowiesz się z niniejszego artykułu.
Jaka jest podstawa prawna zmian?
Podstawą prawną zmian wprowadzonych w sytuacji cudzoziemców w związku ze stanem zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii jest ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U., poz. 374 z późn. zm.), zwana w dalszej części artykułu „ustawą”, która została zmieniona:
1) ustawą z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 568), która weszła w życie z dniem 31 marca 2020 r.,
2) ustawą z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U., poz. 695), która weszła w życie z dniem 18 kwietnia 2020 r.
3) ustawą z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U. poz. 875), która weszła w życie z dniem 16 maja 2020 r.
Jakie zmiany wprowadzono w sytuacji prawnej cudzoziemców w związku z epidemią COVID-19?
Zmiany wprowadzone przez w/w akt prawny, podzielić można na dwie podstawowe grupy, a mianowicie:
1) dotyczące dostępu cudzoziemców do polskiego rynku pracy,
2) w zakresie legalności pobytu cudzoziemców w Polsce,
3) odnoszące się do obywateli państw UE, Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), Konfederacji Szwajcarskiej i przebywających z nimi członków rodzin.
I. Zmiany dotyczące dostępu cudzoziemców do polskiego rynku pracy
1. Wydłużenie ważności zezwoleń na pracę oraz dopuszczalnego okresu pracy bez zezwolenia na pracę w związku oświadczeniem o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi.
Zgodnie z art. 15zzq ust. 1 ustawy – jeżeli ostatni dzień ważności zezwolenia na pracę, przypada w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, ulega on przedłużeniu z mocy prawa do upływu 30 dnia następującego po dniu odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni. Przepis ten stosuje się odpowiednio do decyzji o przedłużeniu zezwolenia na pracę lub przedłużeniu zezwolenia na pracę sezonową.
Wskazać należy, iż stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 został wprowadzony na terenie naszego kraju od 14 marca 2020 r., zaś sam stan epidemii obowiązuje od 20 marca 2020 r.
Jeżeli w oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, wpisanym do ewidencji, wskazano okres pracy, którego koniec przypada w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, wówczas cudzoziemiec może wykonywać pracę określoną oświadczeniem na rzecz podmiotu, który złożył oświadczenie, w okresie lub okresach nieobjętych oświadczeniem do upływu 30 dnia następującego po dniu odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni, bez zezwolenia na pracę (art. 15zzq ust. 3 ustawy).
Zastrzec jednak trzeba, iż dodatkowego okresu wykonywania pracy na podstawie wyżej cytowanego przepisu ustawy nie wlicza się do okresu świadczenia, wynoszącego łącznie nie dłużej niż 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy. Tym samym, obcokrajowiec jest uprawniony do legalnego wykonywania pracy wskazanej w oświadczeniu o powierzeniu pracy przez okres dłuższy niż wynosi limit 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy.
2. Wprowadzenie możliwość modyfikacji stosunku umownego, który stanowi podstawę wykonywania pracy przez cudzoziemca, względem warunków określonych w odpowiednim zezwoleniu.
Przedmiotowa ustawa wprowadziła także możliwość stosowania wobec cudzoziemców specjalnych reżimów pracy, związanych ze stanem epidemii.
Zgodnie z art. 15z(5) ustawy – jeżeli na skutek skorzystania przez podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi z uprawnień określonych w art. 3 (zobowiązanie pracowników do wykonywania do pracy zdalnej), art. 15g ust. 8 (obniżenie wymiaru czasu pracy pracownika maksymalnie o 20%, nie więcej niż do 0,5 etatu), art. 15x ust. 1tj. a więc gdy:
a) nastąpiła zmiana systemu lub rozkładu czasu pracy pracowników w sposób niezbędny dla zapewnienia ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa,
b) wprowadzono obowiązek świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych w zakresie i wymiarze niezbędnym dla zapewnienia ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa;
c) zobowiązano pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę,
d) polecono pracownikowi realizowanie prawa do odpoczynku w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę,
lub art. 15zf ust. 1, tj., jeżeli nastąpiło:
a) ograniczenie nieprzerwanego odpoczynku w każdej dobie, do nie mniej niż 8 godzin, i nieprzerwanego odpoczynku w każdym tygodniu, do nie mniej niż 32 godzin, obejmującego co najmniej 8 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego,
b) zawarcie porozumienia o wprowadzeniu systemu równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 12 miesięcy,
c) zawarcie porozumienia o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia pracowników niż wynikające z umów o pracę zawartych z tymi pracownikami,
w zakresie i przez czas ustalone w porozumieniu. ustawy specjalnej uległy zmianie warunki wykonywania pracy przez cudzoziemca określone w:
a) zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę,
b) zezwoleniu na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji,
c) zezwoleniu na pracę,
d) zezwoleniu na pracę sezonową,
e) oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisanym do ewidencji oświadczeń
– cudzoziemiec może wykonywać pracę na tych zmienionych warunkach bez konieczności zmiany zezwolenia, uzyskania nowego zezwolenia lub wpisania nowego oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń.
To samo rozwiązanie znajduje odpowiednio zastosowanie także do warunków wykonywania pracy określonych w zezwoleniach na pobyt czasowy, dotyczących przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa i mobilności długoterminowej, jeżeli z w/w uprawnień określonych w ustawie specjalnej, korzysta jednostka przyjmująca, mająca siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Przez jednostkę przejmującą, rozumieć należy osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niebędącą osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, do której jest przenoszony pracownik wewnątrz przedsiębiorstwa, i która:
a) jest w szczególności oddziałem lub przedstawicielstwem pracodawcy macierzystego będącego przedsiębiorcą zagranicznym lub
b) należy do tej samej grupy przedsiębiorstw co pracodawca macierzysty (art. 3 pkt 5b ustawy o cudzoziemcach).
Analogiczne rozwiązanie przyjęto w przypadku cudzoziemców korzystających z mobilności krótkoterminowej. Jeżeli na skutek skorzystania przez jednostkę przyjmującą, mającą siedzibę na terytorium RP, z ww. uprawnień zawartych w ustawie, uległy zmianie warunki wykonywania pracy przez cudzoziemca określone w dokumentach załączonych do zawiadomienia do Szeja Urzędu ds. Cudzoziemców, cudzoziemiec może wykonywać pracę na tych zmienionych warunkach.
Podkreślenia wymaga fakt, że dzięki powyżej opisanym rozwiązaniom, pracodawcy mogą w pełni korzystać z wprowadzonych przez ustawodawcę instrumentów ochrony miejsc pracy także w przypadku zatrudniania cudzoziemców. Nie będzie bowiem konieczne wszczynanie w tym celu jakichkolwiek postępowań administracyjnych, po to, aby doprowadzić do zmiany w tym zakresie wydawanych zezwoleń.
3. Wprowadzenie możliwości zwolnienia z obowiązku uzyskania przez podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi zezwolenia na pracę w przypadku, gdy obcokrajowiec wykonuje pracę sezonową.
Jak stanowi art. 15z7 ust. 1 ustawy – zezwolenie na pracę nie jest wymagane w czasie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonych w związku z COVID-19 oraz do 30 dnia następującego po odwołaniu tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni, jeżeli cudzoziemiec wykonuje pracę sezonową oraz posiada:
a) jakiekolwiek zezwolenie na pracę ważne po dniu 13 marca 2020 r. lub
b) oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisane do ewidencji oświadczeń, w którym przynajmniej jeden dzień okresu pracy określonego w tym oświadczeniu przypada po dniu 13 marca 2020 r.
Powyższy przepis stosuje się odpowiednio do przedłużenia zezwolenia na pracę oraz przedłużenia zezwolenia na pracę sezonową (art. 15z7 ust. 2 ustawy).
II. Zmiany zakresie legalności pobytu cudzoziemców w Polsce
1. Przedłużenie z mocy prawa ważności wiz krajowych i zezwoleń pobytowych o charakterze terminowym.
Jeżeli ostatni dzień okresu pobytu cudzoziemca na podstawie wizy krajowej przypada w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, okres pobytu na podstawie tej wizy oraz okres ważności tej wizy ulega przedłużeniu z mocy prawa do upływu 30 dnia następującego po dniu odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni (art. 15zd ust. 1 ustawy). Zaznaczyć trzeba, że tego rodzaju przedłużenie nie wymaga umieszczenia w dokumencie podróży cudzoziemca nowej naklejki wizowej.
Dodać należy, że analogicznie uległ przedłużeniu okres ważności zezwoleń na pobyt czasowy.
Tym samym, nie ma obowiązku występowania przez obcokrajowca o dokonanie urzędowego potwierdzenia ważności zezwolenia na pobyt czasowy.
2. Uznanie za legalny pobyt cudzoziemców przebywających na terytorium RP na podstawie krótkoterminowych tytułów pobytowych.
W przypadku cudzoziemca przebywającego w Polsce w dniu, od którego po raz pierwszy ogłoszono stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2:
a) na podstawie wizy Schengen,
b) na podstawie wizy wydanej przez inne państwo obszaru Schengen,
c) na podstawie dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo obszaru Schengen,
d) w ramach ruchu bezwizowego,
e) na podstawie wizy długoterminowej wydanej przez inne państwo członkowskie Unii Europejskiej niebędące państwem obszaru Schengen, jeżeli zgodnie z przepisami prawa Unii Europejskiej uprawnia ona do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
f) na podstawie dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo członkowskie Unii Europejskiej niebędące państwem obszaru Schengen, jeżeli zgodnie z przepisami prawa Unii Europejskiej uprawnia ona do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
– jego pobyt na terytorium RP uważa się za legalny od dnia następującego po ostatnim dniu legalnego pobytu wynikającego z tych wiz, dokumentów lub ruchu bezwizowego, do upływu 30 dnia następującego po dniu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, w zależności od tego, który obowiązywał jako ostatni (art. 15 z (1) ustawy).
Jednocześnie w/w. cudzoziemcy są uprawnieni do wykonywania pracy w Polsce, jeżeli posiadają:
a) ważne zezwolenie na pracę lub ważne zezwolenie na pracę sezonową,
b) oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy wpisane do ewidencji oświadczeń, w tym także oświadczenie, które umożliwia wykonywanie pracy w okresie lub okresach nieobjętych oświadczeniem, tj. możliwość świadczenia pracy przez cudzoziemca zgodnie ze złożonym przez dany podmiot oświadczeniem, jeżeli wskazano w nim okres pracy, którego koniec przypada w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2.
3. Wydłużenie terminów składania wniosków o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, o przedłużenie wizy oraz pobytu w ramach ruchu bezwizowego.
Jeżeli termin do złożenia wniosku w sprawie w/w tytułów pobytowych wypada w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, termin ten ulega przedłużeniu do upływu 30 dnia następującego po dniu odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni (art. 15z ustawy).
Pobyt cudzoziemca na terytorium Polski w okresie biegu ww. przedłużonego terminu uważa się za legalny, jeżeli cudzoziemiec złoży wniosek w tym terminie. Oznacza to, że pobyt cudzoziemca już w okresie poprzedzającym złożenie wniosku będzie uznawany za legalny bez względu na sposób zakończenia tego postępowania.
4. Przedłużenie z mocy prawa okresów ważności dokumentów.
Ustawa o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, wprowadziła także przedłużenie z mocy prawa do 30 dnia następującego po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, który obowiązywał jako ostatni, następujących dokumentów:
1) kart pobytu wydanych cudzoziemcom posiadającym zezwolenie na pobyt czasowy, stały i rezydenta długoterminowego UE, zgodę na pobyt ze względów humanitarnych, status uchodźcy, ochronę uzupełniającą,
2) tymczasowych zaświadczeń tożsamości cudzoziemca (TZTC),
3) kart pobytu członka rodziny obywatela UE, dokumentów potwierdzających prawo stałego pobytu i kart stałego pobytu członka rodziny obywatela UE,
4) polskich dokumentów tożsamości cudzoziemca,
5) dokumentów „zgoda na pobyt tolerowany”.
5. Przedłużenie terminów opuszczenia terytorium Polski
Ustawodawca zdecydował się również na przedłużenie z mocy prawa terminów opuszczenia terytorium Polski, które wynikają z:
1) decyzji:
a) o odmowie przedłużenia cudzoziemcowi wizy Schengen lub wizy krajowej, udzielenia mu zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE,
b) o umorzeniu postępowania w w/w sprawach lub decyzja o cofnięciu mu zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE lub
c) o odmowie nadania obcokrajowcowi statusu uchodźcy lub udzielenia ochrony uzupełniającej, o uznaniu wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej za niedopuszczalny,
d) o umorzeniu postępowania w sprawie udzielenia mu ochrony międzynarodowej lub decyzja
o pozbawieniu go statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej, lub
e) o cofnięciu zgody na pobyt ze względów humanitarnych – stała się ostateczna, a w przypadku wydania decyzji przez organ wyższego stopnia – od dnia, w którym decyzja została cudzoziemcowi doręczona,
2) okoliczności, powodujących ustanie przyczyn nieprzekazania cudzoziemcado państwa
trzeciego,
jeżeli wypadałyby one w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii. Ich przedłużenie nastąpi do upływu 30-go dnia następującego po dniu odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni.
6. Przedłużenie terminów dobrowolnego powrotu określonych w decyzjach o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu.
Kolejną zmianą jest wprowadzenie przez ustawodawcę przedłużenia z mocy prawa terminu dobrowolnego powrotu określonego w decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu, którego koniec wypadałby w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii do upływu 30-go dnia następującego po dniu odwołania, który obowiązywał jako ostatni.
III. Zmiany dotyczące obywateli państw UE, Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), Konfederacji Szwajcarskiej i przebywających z nimi członków rodzin.
Na wstępie, wskazać należy, że wprowadzenie w Polsce stanu zagrożenia epidemicznego, a następnie stanu epidemii, nie wpłynęło w żaden sposób na prawa pobytowe obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), Konfederacji Szwajcarskiej i przebywających z nimi członków rodzin. Uprawnienia tego rodzaju, nie są bowiem uzależnione od posiadania jakichkolwiek zezwoleń czy dokumentów.
Ustawodawca, wprowadził jednak przedłużenie z mocy prawa okresów ważności dokumentów wydawanych na czas określony obywatelom państw członkowskich UE, Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), Konfederacji Szwajcarskiej i przebywających z nimi członków rodzin, a mianowicie:
1) dokumentów potwierdzających prawo stałego pobytu,
2) kart pobytu członka rodziny obywatela UE,
3) kart stałego pobytu członka rodziny obywatela UE,
gdyż, jeżeli koniec okresu ważności jednego z tych dokumentów będzie wypadał w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ulegnie on przedłużeniu do 30-go dnia następującego po dniu odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni.