Kwestie legalności pobytu cudzoziemców na terytorium Polski reguluje ustawa z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach. Określa ona przede wszystkim okres, na jaki cudzoziemiec może przyjechać do naszego kraju oraz warunki, jakie musi spełnić, by ewentualnie przedłużyć swój pobyt na dalsze okresy. Oprócz tego ustawa zawiera też istotne regulacje dotyczące deportacji cudzoziemca, czyli wydania nakazu opuszczenia przez niego kraju, w przypadku zaistnienia konkretnych przesłanek.
Perspektywa deportacji jest niezwykle stresująca dla cudzoziemca, zwłaszcza takiego, który przyjechał do kraju w poszukiwaniu pracy i zaczął układać sobie życie. Tacy ludzie często zawierają na terenie Polski związki małżeńskie lub przyjeżdżają tu razem z całą swoją rodziną. Warto się zatem zastanowić, jak sytuacja rodzinna cudzoziemca w postaci związku małżeńskiego wpływa na decyzję o deportacji.
Decyzję o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu wydaje właściwy miejscowo komendant oddziału Straży Granicznej lub komendant placówki Straży Granicznej, jeżeli cudzoziemiec:
– przebywa lub przebywał na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez ważnej wizy lub innego ważnego dokumentu uprawniającego go do wjazdu na to terytorium i pobytu na nim, jeżeli wiza lub inny dokument są, lub były wymagane;
– nie opuścił terytorium Rzeczypospolitej Polskiej po wykorzystaniu dopuszczalnego okresu pobytu na terytorium wszystkich lub niektórych państw obszaru Schengen, do którego był uprawniony bez konieczności posiadania wizy, w każdym okresie 180 dni, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej;
– nie opuścił terytorium Rzeczypospolitej Polskiej po wykorzystaniu dopuszczalnego okresu pobytu wskazanego w wizie Schengen w każdym okresie 180 dni lub po wykorzystaniu dopuszczalnego okresu pobytu na podstawie wizy krajowej;
– wykonuje lub w dniu wszczęcia kontroli legalności wykonywania pracy prowadzonej przez uprawniony do tego organ wykonywał pracę bez odpowiedniego zezwolenia na pracę, lub oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisanego do ewidencji oświadczeń;
– podjął działalność gospodarczą niezgodnie z przepisami obowiązującymi w tym zakresie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
– nie posiada środków finansowych niezbędnych do pokrycia kosztów pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podróży powrotnej do państwa pochodzenia lub zamieszkania albo tranzytu przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do państwa trzeciego, które udzieli pozwolenia na wjazd, i nie wskazał wiarygodnych źródeł uzyskania takich środków finansowych;
– obowiązuje wpis danych cudzoziemca do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany;
– dane cudzoziemca znajdują się w Systemie Informacyjnym Schengen do celów odmowy wjazdu, jeżeli cudzoziemiec przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ramach ruchu bezwizowego lub na podstawie wizy Schengen, z wyłączeniem wizy upoważniającej tylko do wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i pobytu na tym terytorium;
– wymagają tego względy obronności lub bezpieczeństwa państwa, lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, lub interes Rzeczypospolitej Polskiej;
– przekroczył lub usiłował przekroczyć granicę wbrew przepisom prawa;
– został skazany prawomocnym wyrokiem w Rzeczypospolitej Polskiej na karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu i istnieją podstawy do przeprowadzenia postępowania w sprawie przekazania go za granicę w celu wykonania orzeczonej wobec niego kary;
– przebywa poza strefą przygraniczną, w której zgodnie z zezwoleniem na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego może przebywać, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej;
– przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej po upływie okresu pobytu, do którego był uprawniony na podstawie zezwolenia na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej;
– dalszy pobyt cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej będzie stanowił zagrożenie dla zdrowia publicznego, co zostało potwierdzone badaniem lekarskim, lub dla stosunków międzynarodowych innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej;
– cel i warunki pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są niezgodne z deklarowanymi, chyba że przepisy prawa dopuszczają ich zmianę;
– została wydana decyzja o odmowie nadania statusu uchodźcy lub udzielenia ochrony uzupełniającej, o uznaniu wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej za niedopuszczalny, o umorzeniu postępowania w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej lub decyzja o pozbawieniu go statusu uchodźcy, lub ochrony uzupełniającej i cudzoziemiec:
* nie opuścił terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w przypadku odmowy nadania mu statusu uchodźcy,
* przebywa w strzeżonym ośrodku albo w areszcie dla cudzoziemców.
Jednakże, postępowania w sprawie zobowiązania cudzoziemca do powrotu nie wszczyna się, a wszczęte w tej sprawie postępowanie umarza się, jeżeli cudzoziemiec jest małżonkiem obywatela polskiego albo cudzoziemca posiadającego zezwolenie na pobyt stały lub zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Zezwolenie na pobyt stały wydaje się dla cudzoziemca, który przez co najmniej 5 lat nieprzerwanie przebywał na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podczas których spełniał co najmniej jedną z przesłanek prawa pobytu uprawniających go do przebywania w kraju przez okres dłuższy niż 3 miesiące, tj.:
– jest dzieckiem cudzoziemca, któremu udzielono zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, pozostającym pod jego władzą rodzicielską:
* urodzonym po udzieleniu temu cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt
rezydenta długoterminowego UE;
* urodzonym w okresie ważności zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego temu cudzoziemcowi;
– jest dzieckiem obywatela polskiego pozostającym pod jego władzą rodzicielską
– jest osobą o polskim pochodzeniu i zamierza osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe;
– pozostaje w uznawanym przez prawo Rzeczypospolitej Polskiej związku małżeńskim z obywatelem polskim i pozostawał w tym związku małżeńskim przez co najmniej 3 lata przed dniem, w którym złożył wniosek o udzielenie mu zezwolenia na pobyt stały i bezpośrednio przed złożeniem tego wniosku przebywał nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres nie krótszy niż 2 lata na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego ze względu na pozostawanie w związku małżeńskim z obywatelem polskim lub w związku z uzyskaniem statusu uchodźcy, ochrony uzupełniającej lub zgody na pobyt ze względów humanitarnych;
– posiada ważną Kartę Polaka i zamierza osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe.
Z kolei zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE przysługuje cudzoziemcowi, który przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej legalnie i nieprzerwanie co najmniej przez 5 lat bezpośrednio przed złożeniem wniosku, i spełnia łącznie następujące warunki:
– posiada źródło stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu,
– posiada ubezpieczenie zdrowotne w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych lub potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
– posiada potwierdzoną znajomość języka polskiego.
Dodatkową przesłanką cofnięcia decyzji o deportacji jest to, że umorzeniu postępowania nie sprzeciwiają się względy obronności lub bezpieczeństwa państwa, lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. Wyjątek ten nie będzie mieć jednak zastosowania, jeżeli celem zawarcia związku małżeńskiego lub jego istnienia jest obejście przepisów określających zasady i warunki wjazdu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ich przejazdu przez to terytorium, pobytu na nim i wyjazdu z niego.
Cofnięcie decyzji o deportacji jest możliwe na wniosek cudzoziemca, w którym wykaże on, że w jego przypadku wydanie zakazu jest bezzasadne, z uwagi na spełnienie przesłanek ustawowych w zakresie pozostawania w związku małżeńskim z obywatelem polskim albo cudzoziemcem posiadającym zezwolenie na pobyt stały lub zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.