Bezczynność Wojewody Śląskiego to problem, który może wpłynąć na funkcjonowanie administracji oraz życie cudzoziemców i ich pracodawców oczekujących np. na wydanie zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy. W niniejszym artykule przedstawimy analizę tego zjawiska, jego skutki oraz możliwości reakcji cudzoziemców i ich pracodawców na taką sytuację. Omówimy również procedury składania skarg do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach na bezczynność Wojewody Śląskiego.
Warto zacząć od zrozumienia, czym jest bezczynność Wojewody Śląskiego. Chodzi o sytuację, gdy wojewoda nie podejmuje żadnych działań w sprawach, które powinien załatwić zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Przyczyny takiej bezczynności mogą być różne, np. brak odpowiednich kompetencji, zaniedbanie obowiązków czy przeciążenie pracą.
Skutki bezczynności Wojewody Śląskiego dla cudzoziemców mogą być poważne w szczególności, iż jest to województwo przygraniczne i niewinna wycieczka do Ostrawy może skończyć się wydaniem decyzji o zobowiązaniu do powrotu i orzeczeniu o zakazie ponownego wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto, brak działań ze strony Wojewody Śląskiego może wpłynąć na funkcjonowanie przedsiębiorstw, które muszą oczekiwać na wydanie stosownych zezwoleń w celu legalnego zatrudnienia cudzoziemca.
W sytuacji, gdy cudzoziemiec dostrzega bezczynność Wojewody Śląskiego może on złożyć skargę na bezczynność wojewody do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach.
Zrozumienie bezczynności wojewody śląskiego
W celu zrozumienia bezczynności Wojewody Śląskiego, warto przyjrzeć się definicji oraz charakterystyce tego zjawiska, a także przyczynom, które mogą prowadzić do takiej sytuacji. Porównanie bezczynności wojewody do innych urzędników, takich jak dyrektor czy prezydent, może również pomóc w zrozumieniu specyfiki tego problemu.
Definicja i charakterystyka bezczynności
Bezczynność organu administracji, w tym przypadku wojewody, oznacza brak podejmowania działań w sprawach, które powinien załatwić zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Wojewoda, jako organ administracji, ma obowiązek wykonywania swoich funkcji w sposób efektywny i zgodny z prawem.
z bezczynnością organu administracji publicznej mamy do czynienia wówczas, gdy w określonym ustawowo terminie organ nie podejmie żadnych czynności w sprawie. Natomiast pod pojęciem „przewlekłego prowadzenia postępowania” należy rozumieć sytuację prowadzenia postępowania w sposób nieefektywny, poprzez wykonywanie czynności w dużych odstępach czasu, bądź wykonywanie czynności pozornych, powodujących, że formalnie organ nie jest bezczynny (zob. art. 37 § 1 kpa; por. np. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 maja 2018 r., II OSK 349/18 oraz z dnia 1 lutego 2019 r., II OSK 2931/18 – CBOSA; J. Drachal, J. Jagielski, R. Stankiewicz, [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, pod red. R. Hausera i M. Wierzbowskiego, 6 wyd., Warszawa 2019, str. 91)
Przyczyny bezczynności wojewody śląskiego
Analiza potencjalnych przyczyn bezczynności wojewody może obejmować takie czynniki, jak brak odpowiednich kompetencji, zaniedbanie obowiązków, przeciążenie pracą czy problemy organizacyjne. Warto porównać te przyczyny do sytuacji innych urzędników, takich jak bezczynność dyrektora czy bezczynność prezydenta, aby zrozumieć, czy problem jest specyficzny dla wojewody, czy też dotyczy szerzej administracji publicznej.
Skutki bezczynności dla mieszkańców regionu
Bezczynność wojewody może wpłynąć na funkcjonowanie urzędu wojewódzkiego śląskiego oraz innych instytucji związanych z administracją wojewódzką. Skutki takiej sytuacji dla mieszkańców regionu mogą być poważne, obejmując opóźnienia w załatwieniu spraw, dodatkowe koszty czy problemy z realizacją inwestycji. Przykłady działań, które mogą być opóźnione lub zaniechane z powodu bezczynności wojewody, to np. wydawanie decyzji administracyjnych, nadzór nad jednostkami samorządu terytorialnego czy koordynacja działań w sytuacjach kryzysowych.
W związku z powyższym, zrozumienie bezczynności wojewody śląskiego oraz jej przyczyn i skutków jest kluczowe dla mieszkańców regionu, którzy mogą być bezpośrednio dotknięci tym problemem. W dalszej części artykułu omówimy procedury składania skarg na bezczynność wojewody oraz możliwości reakcji obywateli na taką sytuację.
Skarga na bezczynność wojewody: procedura i konsekwencje
W sytuacji, gdy obywatele dostrzegają bezczynność wojewody, mają możliwość złożenia skargi na jego działania. W tej części artykułu omówimy, jak złożyć skargę na bezczynność wojewody, jakie są potencjalne konsekwencje takiej skargi oraz kiedy możliwe jest uzyskanie odszkodowania za bezczynność organu.
Skargę na bezczynność Wojewody Śląskiego należy wnieść do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego 2 44-100 Gliwice za pośrednictwem Wojewody Śląskiego. Od skargi na bezczynność należy uiścić wpis sądowy w wysokości 100 złotych.
Należy pamiętać, iż skarga na bezczynność wojewody powinna zostać poprzedzona wniesieniem ponaglenia do organu wyższego stopnia. W przypadku wniosków o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy czy też zezwolenia na pobyt stały organem wyższego stopnia jest Szef Urzędu Do Spraw Cudzoziemców ul. Taborowa 33 02-699 Warszawa. Ponaglenie do Szefa Urzędu Do Spraw Cudzoziemców wnosimy za pośrednictwem Wojewody Śląskiego.
W sytuacji wnoszenia skargi na bezczynność Wojewody Śląskiego w związku z niewydaniem zezwolenia na pracę na musi zostać ona poprzedzona wniesieniem ponaglenia.
Rozpoznając skargę na bezczynność Wojewody Śląskiego sąd może ją oddalić lub też uwzględnić. W przypadku uwzględnienia skargi Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zobowiąże Wojewodę Śląskiego do wydania rozstrzygnięcia w określonym terminie.
Podsumowanie
W artykule omówiliśmy problem bezczynności Wojewody Śląskiego, jego przyczyny, skutki dla mieszkańców regionu oraz możliwości reakcji obywateli. Przedstawiliśmy definicję i charakterystykę bezczynności wojewody, a także procedury składania skarg na bezczynność wojewody.
Warto pamiętać, że każda sytuacja jest inna i wymaga indywidualnej analizy. W związku z tym, przed podjęciem decyzji o złożeniu skargi na bezczynność wojewody warto skonsultować się z prawnikiem lub innym specjalistą, który pomoże ocenić zasadność takiego działania oraz wskaże najlepsze rozwiązanie w danej sytuacji.
Polska stała się krajem, który coraz chętniej odwiedzają obcokrajowcy. Przyjeżdżają oni w celu podjęcia pracy, połączenia się z rodziną oraz wielu innych powodów. Z oczywistych względów, konieczne jest posiadanie przez organy naszego kraju wiadomości o miejscu ich pobytu. Służy temu tzw. obowiązek meldunkowy.
Jakie obowiązują zasady w zakresie obowiązku meldunkowego cudzoziemców oraz jakie przepisy go regulują, opisuje niniejszy artykuł.
Terminy na wypełnienie obowiązku meldunkowego
Kwestie związane z obowiązkiem meldunkowym cudzoziemców reguluje ustawa z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (j.t. Dz. U. z 2021 r., poz. 510 z późn. zm.).
Zgodnie z jej art. 41ust. 1 – Cudzoziemiec będący obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej, obywatelem państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub obywatelem Konfederacji Szwajcarskiej, przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązany zameldować się w miejscu pobytu stałego lub czasowego najpóźniej w 30 dniu, licząc od dnia przybycia do tego miejsca.
Obowiązek taki dotyczy także członka rodziny takiego obcokrajowca, jeżeli nie spełnia on powyższego kryterium obywatelstwa.
Każdy inny cudzoziemiec, przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ma obowiązek zameldować się w miejscu pobytu stałego lub czasowego najpóźniej czwartego dnia, licząc od dnia przybycia do tego miejsca, przy czym deklarowany przez niego okres pobytu czasowego pod określonym adresem nie może przekroczyć okresu, w którym cudzoziemiec ten może legalnie przebywać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z dokumentem potwierdzającym jego prawo pobytu.
Podkreślić trzeba, iż pobytem stałym jest zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania, zaś pobytem czasowym – przebywanie bez zamiaru zmiany miejsca pobytu stałego w innej miejscowości pod oznaczonym adresem lub w tej samej miejscowości, lecz pod innym adresem (art. 25 ustawy o ewidencji ludności).
Pamiętać należy, że równocześnie można mieć jedno miejsce pobytu stałego i jedno miejsce pobytu czasowego.
Wymogi formalne w zakresie obowiązku meldunkowego
Ustawa o ewidencji ludności zawiera szczegółowe wskazanie co do dokumentacji, jaką muszą przedstawić obcokrajowcy ubiegający się o dokonanie zameldowania na pobyt stały lub czasowy.
Przede wszystkim, niezbędne jest przedstawienie:
1) odpowiednio wypełnionych formularzy: „Zgłoszenie zameldowania na pobyt stały” lub „Zgłoszenie zameldowania na pobyt czasowy” określonych rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 13 grudnia 2017 r. w sprawie określenia wzorów i sposobu wypełniania formularzy stosowanych przy wykonywaniu obowiązku meldunkowego (Dz.U. poz. 2411 z późn. zm.). Przedmiotowe formularze zamieszczone są przez właściwe Urzędy Miasta na ich stronach internetowych. Pamiętać trzeba, iż muszą one być potwierdzone czytelnym podpisem wraz z datą jego złożenia przez właściciela lokalu mieszkalnego czy domu lub osobę, która posiada inne prawo do lokalu w którym następuje zameldowanie (np. najemcę),
2) dokumentów potwierdzających prawo do lokalu – do wglądu (w oryginale), np. umowę najmu, wypis (odpis) z księgi wieczystej, akt notarialny.
Oprócz wymienionej powyżej dokumentacji, niezbędne jest przedłożenie przez cudzoziemca także innych dokumentów w zależności od tego, czy zameldowanie dotyczy pobytu stałego czy czasowego, i tak:
Zameldowanie na pobyt stały
Aby dokonać zameldowania na pobyt stały, cudzoziemiec obowiązany jest przedstawić kartę pobytu wydaną w związku z udzieleniem zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zgody na pobyt ze względów humanitarnych, ochrony uzupełniającej, albo nadaniem statusu uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej, dokument „zgoda na pobyt tolerowany” albo zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, decyzję o nadaniu statusu uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej, udzieleniu w Rzeczypospolitej Polskiej ochrony uzupełniającej, zgody na pobyt ze względów humanitarnych albo zgody na pobyt tolerowany.
Jeśli obcokrajowiec jest obywatelem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, które obecnie znajduje się poza Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, chcąc dokonać takiego zameldowania, musi przedstawić ważne zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu albo ważny dokument potwierdzający prawo stałego pobytu, a członek jego rodziny -ważną kartę pobytową lub ważną kartę stałego pobytu.
Cudzoziemiec będący obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej, obywatelem państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub obywatelem Konfederacji Szwajcarskiej, przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zobowiązany jest przedstawić w celu zameldowania na pobyt stały ważny dokument podróży lub inny dokument potwierdzający jego tożsamość i obywatelstwo, zaś jego członek rodziny, jeżeli nie spełnia on kryterium takiego obywatelstwa – ważny dokument podróży oraz ważną kartę stałego pobytu albo ważną kartę pobytową, a gdy brak takiej możliwości – inny dokument potwierdzający, że jest on członkiem rodziny takiego obywatela.
Zameldowanie na pobyt czasowy
Cudzoziemiec dokonujący zameldowania się na pobyt czasowy zobowiązany jest przedstawić wizę, a w przypadku gdy jego wjazd nastąpił na podstawie umowy przewidującej zniesienie lub ograniczenie obowiązku posiadania wizy albo też bez obowiązku jej uzyskania, przedkłada dokument podróży, tymczasowe zaświadczenie tożsamości cudzoziemca, kartę pobytu, dokument „zgoda na pobyt tolerowany” albo zezwolenie na pobyt czasowy, zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej lub decyzję o nadaniu statusu uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej, udzieleniu w Rzeczypospolitej Polskiej ochrony uzupełniającej, zgody na pobyt ze względów humanitarnych albo zgody na pobyt tolerowany.
Obywatele Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, członkowie ich rodziny oraz cudzoziemcy będący obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej, obywatelem państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub obywatele Konfederacji Szwajcarskiej, przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, obowiązani są legitymować się takimi samymi dokumentami, jak w przypadku ubiegania się o zameldowanie na pobyt stały.
Orzeczenie sądu
W przedmiocie warunków formalnych niezbędnych do zameldowania cudzoziemca wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 2 lipca 2020 r. (II SA/Wr 738/19, LEX nr 3045225). Stwierdził w nim, że „aby zameldowanie było możliwe, cudzoziemiec powinien przedłożyć dokument potwierdzający jego legalny pobyt w Polsce, co pozwala nie tylko na potwierdzenia legalności pobytu ale także umożliwia zweryfikowanie przez organ meldunkowy deklarowanego przez cudzoziemca okresu pobytu w danym lokalu – zgodnie z art. 41 ust. 1 u.e.l. Kierując się treścią art. 108 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach organ meldunkowe uznają, że badanie, czy spełnione zostały przesłanki uprawniające dla przyjęcia domniemania legalności pobytu cudzoziemca z tego względu, że oczekuje on na wydanie zezwolenia na pobyt czasowy, należy do organu właściwego do wydania tegoż zezwolenia, czyli do wojewody, czego wyrazem jest umieszczenie stempla w dokumencie podróży. (…) należy mieć na uwadze, że istotą ewidencji ludności jest dokumentowanie faktów co do pobytu danej osoby w lokalu pod określonym adresem. Zameldowanie jest bowiem tylko czynnością rejestracyjną potwierdzającą fakt przebywania danej osoby pod określonym adresem. Zameldowanie powinno odzwierciedlać rzeczywisty stan rzeczy, czemu sprzeciwia się utrzymywanie fikcji meldunkowej. O kwalifikacji pobytu danej osoby w konkretnym lokalu mieszkalnym decyduje nie tylko treść jej oświadczeń, ale przede wszystkim całokształt okoliczności faktycznych sprawy wykazujących rzeczywisty zamiar osoby podlegającej obowiązkowi meldunkowemu. (…) O zameldowanie na pobyt czasowy mogą wystąpić cudzoziemcy którzy przebywają na terytorium Polski legalnie lub też tacy, co do których istnieje domniemanie legalności przebywania ze względu na to, że znajdują się w okresie oczekiwania na wydanie zezwolenia na pobyt czasowy, pobyt stały lub pobyt rezydenta długoterminowego. Legalność pobytu cudzoziemca jest zatem jedną z przesłanek zameldowania. Przesłanki tej nie bada jednak organ meldunkowy samodzielnie, gdyż legalność pobytu powinna wynikać z dokumentów które zobowiązany jest przedstawić cudzoziemiec ubiegający się o zameldowanie na pobyt czasowy”.
Zwolnienie od obowiązku meldunkowego
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, od wykonywania obowiązku meldunkowego zwolnieni są, pod warunkiem wzajemności, szefowie i członkowie personelu przedstawicielstw dyplomatycznych oraz urzędów konsularnych państw obcych, łącznie z członkami ich rodzin pozostającymi z nimi we wspólnocie domowej, a także inne osoby na odstawie ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych.
Cudzoziemcy są zwolnieni z obowiązku meldunkowego, jeżeli okres ich pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie przekracza 30 dni (art. 42 ustawy o ewidencji ludności).
Procedura w zakresie obowiązku meldunkowego cudzoziemców
Wypełniony i podpisany formularz „Zgłoszenie zameldowania na pobyt stały” lub „Zgłoszenie zameldowania na pobyt czasowy” cudzoziemiec powinien złożyć co do zasady osobiście w urzędzie gminy właściwym ze względu na położenie nieruchomości, w której osoba zamieszkuje lub wysłać do tego urzędu drogą elektroniczną.
Czynności tej można dokonać także przez pełnomocnika, przy czym pełnomocnictwo musi być udzielone na piśmie, a sam pełnomocnik zobowiązany jest do potwierdzenia swojej tożsamości za pomocą odpowiedniego dokumentu (np. dowodu osobistego lub paszportu)..
Za osobę nieposiadającą zdolności do czynności prawnych (osoby całkowicie ubezwłasnowolnione, dzieci do 13 roku życia) lub posiadającą jedynie ograniczoną zdolność do czynności prawnych (osoby częściowo ubezwłasnowolnione, dzieci w wieku od 13 do 18 roku życia) obowiązek meldunkowy wykonuje jej przedstawiciel ustawowy (rodzic), opiekun prawny lub inna osoba sprawująca nad nią faktyczną opiekę w miejscu ich wspólnego pobytu.
Wskazać trzeba, że cudzoziemiec otrzymuje zaświadczenie od organu dokonującego zameldowania – w przypadku, gdy następuje to na pobyt stały – z urzędu, w razie pobytu czasowego – na wniosek.
Dostrzegalny na rynku pracy dynamiczny rozwój i korzystne warunki zatrudnienia przyciągają do Polski tysiące obcokrajowców chcących zarobić. Obowiązujące obecnie w Polsce przepisy zawierają szereg wymogów i warunków umożliwiających pracodawcom zatrudnianie cudzoziemców, a osobom spoza Polski podjęcie tego zatrudnienia. Uchybienie obowiązkom nałożonym na pracodawców w drodze ustawowej, a w konsekwencji nielegalne zatrudnianie obcokrajowców, rodzi dla nich katalog niekorzystnych konsekwencji i dotkliwych grzywien.
Kiedy powierzanie pracy cudzoziemcowi jest nielegalne?
Pojęcie nielegalnego powierzania pracy cudzoziemcowi zostało zdefiniowane w art. 2 ust. 1 pkt. 22 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Zgodnie z tym przepisem, z nielegalnym zatrudnianiem cudzoziemca mamy do czynienia, gdy:
- cudzoziemiec nie jest uprawniony do wykonywania pracy w rozumieniu art. 87 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, tj:
- nie posiada statusu uchodźcy nadanego w Polsce,
- nie udzielono mu ochrony uzupełniającej w Polsce,
- nie posiada zezwolenia na pobyt stały w Polsce,
- nie posiada zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej na terytorium Polski,
- nie posiada zgody na pobyt ze względów humanitarnych,
- nie posiada zgody na pobyt tolerowany w Polsce,
- nie korzysta z ochrony czasowej w Polsce,
- nie jest obywatelem państwa członkowskiego UE,
- nie jest obywatelem Europejskiego Obszaru Gospodarczego,
- nie jest obywatelem państwa niebędącego stroną umowy o EOG, mogącym korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umowy zawartej przez to państwo ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi,
- nie jest członkiem rodziny cudzoziemca, zstępnym (np. dzieckiem, wnukiem) małżonka tego cudzoziemca w wieku do 21 lat albo wstępnym (np. dziadkiem) cudzoziemca lub jego małżonka, pozostającym na utrzymaniu tego cudzoziemca lub jego małżonka,
- nie posiada zezwolenia na pobyt czasowy,
- cudzoziemiec nie posiada zezwolenia na pracę i nie przebywa w Polsce:
- na podstawie wizy, poza wizą wydaną w celu turystycznym, korzystania z ochrony czasowej, przyjazdu ze względów humanitarnych, z uwagi na interes państwa lub zobowiązania międzynarodowe,
- po złożeniu wniosku o wydanie zezwolenia na pobyt stały (wojewoda umieszcza wówczas stempel w dokumencie podróży cudzoziemca potwierdzający złożenie takiego wniosku),
- na podstawie umieszczonego w dokumencie podróży odcisku stempla, który potwierdza złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, jeżeli bezpośrednio przed złożeniem wniosku był on uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
- na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy (z wyjątkiem zezwolenia wydanego w okolicznościach wynikających z art. 181 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach),
- na podstawie wizy wydanej przez inne państwo strefy Schengen,
- na podstawie dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo strefy Schengen,
- w ramach ruchu bezwizowego.
- cudzoziemiec nie posiada odpowiedniego zezwolenia na pracę i jednocześnie nie jest z niego zwolniony na podstawie szczególnych przepisów, lub którego podstawa pobytu nie uprawnia do wykonywania pracy,
- cudzoziemiec wykonuje pracę na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w odpowiednim zezwoleniu na pracę czy zezwoleniu na pobyt czasowy,
- cudzoziemiec wykonuje pracę bez umowy o pracę albo umowy cywilnoprawnej w wymaganej formie.
Co grozi pracodawcy za nielegalne zatrudnianie cudzoziemca?
Zgodnie z art. 120 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach, pracodawca powierzający cudzoziemcowi pracę nielegalnie, podlega karze grzywny od 1 000 do 30 000 złotych.
Pracodawca nie podlega karze za nielegalne zatrudnianie cudzoziemca nieposiadającego ważnej wizy lub innego dokumentu pobytowego, jeśli:
- zażądał od cudzoziemca przedstawienia ważnego dokumentu uprawniającego go do pobytu na terytorium Polski,
- przechowywał kopię przedstawionego przez cudzoziemca dokumentu przez cały okres wykonywania przez niego pracy,
- zgłosił cudzoziemca do ubezpieczeń społecznych (o ile był do tego zobowiązany).
Przedstawione w pkt. 1 i 2 warunki nie znajdą zastosowania, jeśli pracodawca wiedział, że przedstawiony mu dokument został sfałszowany.
Surowsze kary grożą pracodawcy, który przy pomocy np. podstępu lub wykorzystania błędu cudzoziemca doprowadza go do nielegalnego podjęcia pracy – wysokość grzywny wynosi wówczas od 3 000 do 30 000 złotych.
Takiej samej karze podlega pracodawca, który żąda od cudzoziemca korzyści majątkowej w zamian za podjęcie działań zmierzających do uzyskania zezwolenia na pracę lub innego dokumentu uprawniającego do wykonywania pracy, a także pracodawca, który podstępem lub przy wykorzystaniu błędu, skłania inną osobę do nielegalnego zatrudnienia cudzoziemca.
Konsekwencją nielegalnego zatrudnienia cudzoziemca przez pracodawcę, może być odmówienie mu wydania kolejnych zezwoleń i oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy dla nowych cudzoziemców, jeśli:
- został on prawomocnie ukarany za powyższe wykroczenia,
- w ciągu 2 lat od uznania go za winnego nielegalnego zatrudniania cudzoziemców został on ponownie ukarany za podobne wykroczenie.
Dodatkową konsekwencją za nielegalne zatrudnianie cudzoziemca jest nałożenie na pracodawcę obowiązku pokrycia kosztów związanych z wydaniem i wykonaniem decyzji zobowiązującej cudzoziemca do wyjazdu z Polski w przypadku, gdy decyzja ta podlega przymusowemu wykonaniu.
Również w prawie zamówień publicznych zawarto negatywne konsekwencje dla pracodawców zatrudniających cudzoziemców nielegalnie – z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego wyklucza się podmioty uporczywie zatrudniające w ten sposób wielu cudzoziemców, w tym w warunkach szczególnego wykorzystania, prawomocnie za takie czyny ukarane.
Jak wygląda odpowiedzialność karna za nielegalne zatrudnienie cudzoziemca?
Ustawa o skutkach powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej wbrew przepisom przewiduje odpowiedzialność karną pracodawcy za:
- powierzanie w tym samym czasie wykonywania pracy wielu cudzoziemcom (w tym małoletnim) przebywającym w Polsce bez ważnego dokumentu pobytowego,
- uporczywe nielegalne powierzanie pracy cudzoziemcom w związku z prowadzoną działalnością, za co grozi kara grzywny lub ograniczenia wolności,
- powierzanie nielegalnego wykonania pracy cudzoziemcom w warunkach szczególnego wykorzystania (uchybiających między innymi godności człowieka) oraz będących pokrzywdzonymi przestępstwem handlu ludźmi, za co grozi kara pozbawienia wolności do 3 lat,
- powierzanie wykonywania pracy cudzoziemcowi przebywającemu na terytorium Polski bez uprawniającego do tego ważnego dokumentu w przypadku, gdy praca ta nie ma związku z prowadzoną przez powierzającego jej wykonywanie działalnością gospodarczą, za co grozi kara grzywny do 10.000 złotych.
Jakie kary za nielegalną pracę ponosi cudzoziemiec?
Cudzoziemiec wykonujący pracę nielegalnie, zgodnie z ustawą o cudzoziemcach, podlega karze grzywny.
Negatywną dla cudzoziemca konsekwencją nielegalnego wykonywania pracy może być zobowiązanie do wyjazdu z Polski i otrzymanie zakazu ponownego wjazdu do kraju i innych państw obszaru Schengen na okres od roku do 3 lat.
Jakie są uprawnienia organów kontrolujących legalność zatrudnienia cudzoziemca?
Do organów kontrolujących legalność zatrudnienia cudzoziemców należą Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) i Straż Graniczna (SG).
Kontrolując pracodawcę, PIP może skierować do sądu wniosek o ukaranie, jeśli stwierdzi popełnienie wykroczenia polegającego na nielegalnym zatrudnianiu cudzoziemców, i powiadomić w szczególności SG i Wojewodę o stwierdzonych naruszeniach.
Zawiadomiony o nielegalnym zatrudnieniu cudzoziemca Wojewoda może orzec o uchyleniu wydanego zezwolenia na pracę lub odmowie wydania kolejnych zezwoleń dla danego pracodawcy.
Do podstawowych uprawnień inspektorów inspekcji pracy i funkcjonariuszy Straży Granicznej należy w szczególności dokonywanie kontroli w zakładach pracy poprzez legitymowanie osób świadczących tam pracę czy żądanie od pracodawcy przedłożenia dokumentów związanych z zatrudnieniem cudzoziemców.
Od kilku lat obserwuje się stale rosnące zainteresowanie zatrudnianiem cudzoziemców przez polskich przedsiębiorców. Z uwagi na atrakcyjność warunków finansowych, obcokrajowcy ze wschodniej granicy chętnie wybierają Polskę na miejsce pracy. W związku z migracją cudzoziemców do Polski, wzrasta również ilość nadużyć ze strony pracodawców, często decydujących się na nielegalne zatrudnienie obcokrajowca. Ilość dokumentów niezbędnych do zgromadzenia celem zatrudnienia oraz czas rozpoznawania wniosków przez urzędy skutecznie zniechęca pracodawców do wstrzymywania pracy i w rezultacie prowadzi do naruszenia prawa.
Przed zatrudnieniem obywatela spoza UE, pracodawca musi upewnić się, że cudzoziemiec posiada dokument uprawniający go do pobytu w Polsce. Zatrudniając nielegalnie cudzoziemca, który nie ma prawa pobytu w Polsce, należy liczyć się z możliwością nałożenia kar finansowych oraz koniecznością wypłaty należnych pracownikom zaległych wynagrodzeń, z uwagi na domniemanie istnienia stosunku pracy przez okres 3 miesięcy.
W konsekwencji, pracodawca będzie zobowiązany do uregulowania składek na ubezpieczenie społeczne oraz podatków, a także zapewnienie cudzoziemcom powrotu do kraju ich pochodzenia. Co więcej, pracodawcy, u których w drodze kontroli zostaną wykryte naruszenia, są pozbawiani prawa do korzystania z dotacji publicznych, w tym funduszy unijnych.
Cudzoziemiec wykonuje pracę nielegalnie, gdy:
- nie posiada ważnej wizy lub innego dokumentu uprawniającego go do pobytu w Polsce,
- jego podstawa pobytu w Polsce nie uprawnia do wykonywania pracy,
- wykonuje on pracę bez zezwolenia, w przypadkach, gdy jest ono wymagane,
- pracuje on na innym stanowisku lub na innych warunkach niż określone w zezwoleniu na pracę,
- pracuje bez zawartej umowy o pracę albo umowy cywilnoprawnej np. zlecenia, o dzieło.
Brak posiadanej wizy bądź brak uprawnienia do wykonywania pracy
Cudzoziemiec, który ma zamiar podjąć zatrudnienie w Polsce, musi posiadać wizę będącą podstawą pobytu na terenie RP. Wiąże się to również z potrzebą posiadania uprawnienia do wykonywania pracy, bowiem nie każda wiza pozwala na zatrudnienie cudzoziemca. Cele wydawania wiz w Polsce oznaczone są liczbami od 01 do 23; możliwość podjęcia pracy daje wiza oznaczona numerami „05” i „06”.
Wiza „05” wydawana jest w celu wykonywania pracy w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy. Dokument ten otrzymuje się w konsekwencji wydania oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy, zarejestrowanego w powiatowym urzędzie pracy.
Oznaczenie „06” dotyczy przede wszystkim tych cudzoziemców, którzy chcą pracować w Polsce na podstawie zezwolenia na pracę.
Polskie prawo przewiduje również możliwość zatrudniania cudzoziemców na podstawie wizy typu „C” (przeznaczonej na pracę na terenie Schengen) oraz typu „D” (pracę na terenie kraju). W wielu przypadkach, do wykonywania pracy konieczne jest uzyskanie dodatkowych dokumentów np. zezwolenia na pracę.
Cudzoziemcy, którzy posiadają już ważną wizę dotyczącą m.in. prowadzenia działalności gospodarczej, połączenia z rodziną lub podjęcia studiów w Polsce, nie muszą dodatkowo ubiegać się o nową wizę uprawniającą do wykonywania pracy.
Wykonywanie pracy na podstawie zezwolenia
W określonych przypadkach cudzoziemiec musi posiadać zezwolenie na wykonywanie pracy, np. w warunkach delegacji. Uzyskuje się je w Urzędach Wojewódzkich, na wniosek pracodawcy. W zależności od urzędu czas oczekiwania wynosi od 2 tygodni do kilku miesięcy, co często powoduje podjęcie przez pracodawcę ryzyka nielegalnego zatrudnienia cudzoziemca. We wniosku umieszcza się nazwę pracodawcy, miejsce wykonywania pracy, stanowisko oraz wynagrodzenie proponowane pracownikowi.
Wykonywanie pracy na innych warunkach
Pomimo uzyskania przez pracodawcę zezwolenia na pracę przez obcokrajowca, podczas kontroli może okazać się, że pracownik wykonuje pracę na innych warunkach, np. otrzymywać mniejsze wynagrodzenie albo wykonywać inny rodzaj pracy, który nie został ujawniony we wniosku.
Wykonywanie pracy bez umowy
Kontrola legalności zatrudnienia dokonywana przez odpowiednie organy nierzadko wykazuje kilka naruszeń łącznie. Często konsekwencją wykonywania pracy przez cudzoziemca, który nie posiada wizy bądź uprawnień do podjęcia zatrudnienia, jest brak zawarcia umowy z pracodawcą. Zmuszeni przez sytuację życiową obcokrajowcy decydują się na otrzymywanie wynagrodzenia bez zawarcia umowy, przez co nie są odprowadzane przez pracodawcę składki na ubezpieczenie zdrowotne czy płacone podatki. Koszt takiego nielegalnego zatrudnienia jest o wiele niższy niż na warunkach przewidzianych prawem.
Kontrola legalności zatrudnienia
Z uwagi na duży napływ pracowników z zagranicy, istnieje konieczność prowadzenia kontroli zatrudnienia, do przeprowadzenia której uprawnione są dwa organy: Straż Graniczna oraz Państwowa Inspekcja Pracy.
Procedurę kontroli dokonywanej przez Straż Graniczną reguluje ustawa o Straży Granicznej w przepisach art. 10d. Wedle ustawy, organ może kontrolować pracodawcę, przedsiębiorcę niezatrudniającego pracownika i inne instytucje, a także, w przypadku uzasadnionego podejrzenia naruszenia przepisów, osoby fizyczne.
Państwowa Inspekcja Pracy jest uprawniona do kontroli legalności zatrudnienia wynikającego z zawarcia z pracownikami umów o pracę.
Kontrola przeprowadzana przez Straż Graniczną
Straż Graniczna może przeprowadzić kontrolę podmiotów wskazanych wyżej w celu ustalenia stanu faktycznego w zakresie przestrzegania przepisów dotyczących legalności wykonywania pracy przez cudzoziemców, prowadzenia przez nich działalności gospodarczej oraz powierzania im wykonywania pracy. Kontrolowany może być również charakter wykonywanej przez cudzoziemca pracy oraz warunki jej wykonywania, w szczególności czy są one zgodne z opisem umieszczonym w zezwoleniu bądź oświadczeniu.
Do kontroli uprawnieni są funkcjonariusze pełniący służbę w jednostkach organizacyjnych Straży Granicznej, na podstawie upoważnienia do przeprowadzenia kontroli wystawionego przez właściwego komendanta. Upoważnienie zawiera wskazanie podstawy prawnej, oznaczenie organu kontroli, datę i miejsce wystawienia, imię i nazwisko oraz numer legitymacji służbowej funkcjonariusza Straży Granicznej uprawnionego do wykonywania kontroli, nazwę i adres kontrolowanego, określenie zakresu przedmiotowego kontroli, wskazanie daty rozpoczęcia i przewidywanego terminu zakończenia kontroli, podpis osoby udzielającej upoważnienia z podaniem zajmowanego stanowiska lub funkcji oraz pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego.
Funkcjonariusze są uprawnieni do przeprowadzania bez uprzedzenia, o każdej porze dnia i nocy, kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności stanu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kontroli w zakresie legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej.
Przed rozpoczęciem kontroli, mają oni obowiązek okazać podmiotom kontrolowanym upoważnienie w celu weryfikacji, bowiem zdarzają się przypadki oszustów, którzy wykorzystują niewiedzę przedsiębiorców i prowadzą do wyłudzeń pieniędzy.
W przypadku konieczności nagłego przeprowadzenia kontroli, w konsekwencji zaistnienia podejrzenia, że przepisy nie są przestrzegane, można jej dokonać jedynie na podstawie okazania legitymacji służbowej. W ciągu 7 dni, organ kontrolny wysyła określone ustawą upoważnienie do kontroli.
Kontrola przeprowadzana jest w siedzibie kontrolowanego, a także w pozostałych miejscach wykonywania pracy bądź prowadzenia działalności gospodarczej. Kontrola obejmuje również miejsce przechowywania wszelkich dokumentów związanych z zatrudnieniem, powierzeniem pracy lub prowadzeniem działalności gospodarczej.
W trakcie kontroli, funkcjonariusze mogą korzystać z pomieszczeń do pracy kontrolowanego, a także. jeśli wymagają tego okoliczności, przeprowadzić ją w jednostce organizacyjnej Straży Granicznej.
Pomiot objęty kontrolą, osoba upoważniona do reprezentowania kontrolowanego lub prowadzenia jego spraw, pracownik kontrolowanego oraz osoba współdziałająca z kontrolowanym, są obowiązani umożliwić wykonywanie kontroli oraz uczestniczyć w przeprowadzaniu oględzin miejsc wykonywania pracy. Na każde żądanie funkcjonariuszy Straży Granicznej, kontrolowany ma obowiązek udzielać wszelkich wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli, dostarczać dokumenty, umożliwić sporządzanie ich kopii oraz zapewnić funkcjonariuszom warunki do pracy, jak również udostępnić samodzielne pomieszczenie i miejsce do przechowywania dokumentów.
Po zakończeniu kontroli funkcjonariusz sporządza protokół kontroli; w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w toku kontroli bądź ich braku, notatkę służbową.
Należy pamiętać, że badana jest nie tylko legalność zatrudnienia. Kontrola legalności pobytu cudzoziemców w Polsce może być przeprowadzana przez Straż Graniczną, Policję, ale również przez urzędy celno-skarbowe.
Jakie dokumenty należy przedstawić do kontroli
W przypadku przeprowadzenia kontroli należy przedłożyć odpowiednie dokumenty, które pozwolą na identyfikację podmiotu kontrolowanego oraz osób zatrudnionych m.in.: paszport cudzoziemca, zezwolenie na pracę bądź oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, umowę o pracę lub umowę cywilnoprawną, a także inne, każdorazowo określane przez funkcjonariuszy Straży Granicznej.
Kary za nielegalne zatrudnianie cudzoziemca
Na pracodawcę, który nielegalnie zatrudnia cudzoziemca, może być nałożona kara grzywny w wysokości od 1 000 do 30 000 złotych. W przypadku, gdy pracodawca wprowadza cudzoziemca w błąd, wyzyskuje, wykorzystuje zależność służbową lub niezdolność do należytego pojmowania i tym działaniem doprowadza go do nielegalnego wykonywania pracy, grzywna wynosi od 3 000 do 30 000 złotych.
Konsekwencjami ujawnionych naruszeń w legalności zatrudnienia może zostać obciążony także cudzoziemiec, na którego może być nałożona kara grzywny, a nawet wydana wobec niego decyzja o zobowiązaniu do powrotu do kraju pochodzenia.