Czy istnieje obowiązek meldunkowy dla cudzoziemców?

Polska stała się krajem, który coraz chętniej odwiedzają obcokrajowcy. Przyjeżdżają oni w celu podjęcia pracy, połączenia się z rodziną oraz wielu innych powodów. Z oczywistych względów, konieczne jest posiadanie przez organy naszego kraju wiadomości o miejscu ich pobytu. Służy temu tzw. obowiązek meldunkowy.

Jakie obowiązują zasady w zakresie obowiązku meldunkowego cudzoziemców oraz jakie przepisy go regulują, opisuje niniejszy artykuł.

Terminy na wypełnienie obowiązku meldunkowego    

Kwestie związane z obowiązkiem meldunkowym cudzoziemców reguluje ustawa z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (j.t. Dz. U. z 2021 r., poz. 510 z późn. zm.).

Zgodnie z jej art. 41ust. 1 – Cudzoziemiec będący obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej, obywatelem państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub obywatelem Konfederacji Szwajcarskiej, przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązany zameldować się w miejscu pobytu stałego lub czasowego najpóźniej w 30 dniu, licząc od dnia przybycia do tego miejsca.

Obowiązek taki dotyczy także członka rodziny takiego obcokrajowca, jeżeli nie spełnia on powyższego kryterium obywatelstwa.

Każdy inny cudzoziemiec, przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ma obowiązek zameldować się w miejscu pobytu stałego lub czasowego najpóźniej czwartego dnia, licząc od dnia przybycia do tego miejsca, przy czym deklarowany przez niego okres pobytu czasowego pod określonym adresem nie może przekroczyć okresu, w którym cudzoziemiec ten może legalnie przebywać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z dokumentem potwierdzającym jego prawo pobytu.

Podkreślić trzeba, iż pobytem stałym jest zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania, zaś pobytem czasowym – przebywanie bez zamiaru zmiany miejsca pobytu stałego w innej miejscowości pod oznaczonym adresem lub w tej samej miejscowości, lecz pod innym adresem (art. 25 ustawy o ewidencji ludności).

Pamiętać należy, że równocześnie można mieć jedno miejsce pobytu stałego i jedno miejsce pobytu czasowego.

Wymogi formalne w zakresie obowiązku meldunkowego    

Ustawa o ewidencji ludności zawiera szczegółowe wskazanie co do dokumentacji, jaką muszą przedstawić obcokrajowcy ubiegający się o dokonanie zameldowania na pobyt stały lub czasowy.

Przede wszystkim, niezbędne jest przedstawienie:

1) odpowiednio wypełnionych formularzy: „Zgłoszenie zameldowania na pobyt stały” lub „Zgłoszenie zameldowania na pobyt czasowy” określonych rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 13 grudnia 2017 r. w sprawie określenia wzorów i sposobu wypełniania formularzy stosowanych przy wykonywaniu obowiązku meldunkowego (Dz.U. poz. 2411 z późn. zm.). Przedmiotowe formularze zamieszczone są przez właściwe Urzędy Miasta na ich stronach internetowych. Pamiętać trzeba, iż muszą one być potwierdzone czytelnym podpisem wraz z datą jego złożenia przez właściciela lokalu mieszkalnego czy domu lub osobę, która posiada inne prawo do lokalu w którym następuje zameldowanie (np. najemcę),

2) dokumentów potwierdzających prawo do lokalu – do wglądu (w oryginale), np. umowę najmu, wypis (odpis) z księgi wieczystej, akt notarialny.

Oprócz wymienionej powyżej dokumentacji, niezbędne jest przedłożenie przez cudzoziemca także innych dokumentów w zależności od tego, czy zameldowanie dotyczy pobytu stałego czy czasowego, i tak:

Zameldowanie na pobyt stały

Aby dokonać zameldowania na pobyt stały, cudzoziemiec obowiązany jest przedstawić  kartę pobytu wydaną w związku z udzieleniem zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zgody na pobyt ze względów humanitarnych, ochrony uzupełniającej, albo nadaniem statusu uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej, dokument „zgoda na pobyt tolerowany” albo zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, decyzję o nadaniu statusu uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej, udzieleniu w Rzeczypospolitej Polskiej ochrony uzupełniającej, zgody na pobyt ze względów humanitarnych albo zgody na pobyt tolerowany.

Jeśli obcokrajowiec jest obywatelem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, które obecnie znajduje się poza Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, chcąc dokonać takiego zameldowania, musi przedstawić ważne zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu albo ważny dokument potwierdzający prawo stałego pobytu, a członek jego rodziny -ważną kartę pobytową lub ważną kartę stałego pobytu.

Cudzoziemiec będący obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej, obywatelem państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub obywatelem Konfederacji Szwajcarskiej, przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zobowiązany jest przedstawić w celu zameldowania na pobyt stały ważny dokument podróży lub inny dokument potwierdzający jego tożsamość i obywatelstwo, zaś jego członek rodziny, jeżeli nie spełnia on kryterium takiego obywatelstwa – ważny dokument podróży oraz ważną kartę stałego pobytu albo ważną kartę pobytową, a gdy brak takiej możliwości – inny dokument potwierdzający, że jest on członkiem rodziny takiego obywatela.

Zameldowanie na pobyt czasowy

Cudzoziemiec dokonujący zameldowania się na pobyt czasowy zobowiązany jest przedstawić wizę, a w przypadku gdy jego wjazd nastąpił na podstawie umowy przewidującej zniesienie lub ograniczenie obowiązku posiadania wizy albo też bez obowiązku jej uzyskania, przedkłada dokument podróży, tymczasowe zaświadczenie tożsamości cudzoziemca, kartę pobytu, dokument „zgoda na pobyt tolerowany” albo zezwolenie na pobyt czasowy, zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej lub decyzję o nadaniu statusu uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej, udzieleniu w Rzeczypospolitej Polskiej ochrony uzupełniającej, zgody na pobyt ze względów humanitarnych albo zgody na pobyt tolerowany.

Obywatele Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, członkowie ich rodziny oraz cudzoziemcy będący obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej, obywatelem państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub obywatele Konfederacji Szwajcarskiej, przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, obowiązani są legitymować się takimi samymi dokumentami, jak w przypadku ubiegania się o zameldowanie na pobyt stały.

Orzeczenie sądu

W przedmiocie warunków formalnych niezbędnych do zameldowania cudzoziemca wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 2 lipca 2020 r. (II SA/Wr 738/19, LEX nr 3045225). Stwierdził w nim, że „aby zameldowanie było możliwe, cudzoziemiec powinien przedłożyć dokument potwierdzający jego legalny pobyt w Polsce, co pozwala nie tylko na potwierdzenia legalności pobytu ale także umożliwia zweryfikowanie przez organ meldunkowy deklarowanego przez cudzoziemca okresu pobytu w danym lokalu – zgodnie z art. 41 ust. 1 u.e.l. Kierując się treścią art. 108 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach organ meldunkowe uznają, że badanie, czy spełnione zostały przesłanki uprawniające dla przyjęcia domniemania legalności pobytu cudzoziemca z tego względu, że oczekuje on na wydanie zezwolenia na pobyt czasowy, należy do organu właściwego do wydania tegoż zezwolenia, czyli do wojewody, czego wyrazem jest umieszczenie stempla w dokumencie podróży. (…) należy mieć na uwadze, że istotą ewidencji ludności jest dokumentowanie faktów co do pobytu danej osoby w lokalu pod określonym adresem. Zameldowanie jest bowiem tylko czynnością rejestracyjną potwierdzającą fakt przebywania danej osoby pod określonym adresem. Zameldowanie powinno odzwierciedlać rzeczywisty stan rzeczy, czemu sprzeciwia się utrzymywanie fikcji meldunkowej. O kwalifikacji pobytu danej osoby w konkretnym lokalu mieszkalnym decyduje nie tylko treść jej oświadczeń, ale przede wszystkim całokształt okoliczności faktycznych sprawy wykazujących rzeczywisty zamiar osoby podlegającej obowiązkowi meldunkowemu. (…) O zameldowanie na pobyt czasowy mogą wystąpić cudzoziemcy którzy przebywają na terytorium Polski legalnie lub też tacy, co do których istnieje domniemanie legalności przebywania ze względu na to, że znajdują się w okresie oczekiwania na wydanie zezwolenia na pobyt czasowy, pobyt stały lub pobyt rezydenta długoterminowego. Legalność pobytu cudzoziemca jest zatem jedną z przesłanek zameldowania. Przesłanki tej nie bada jednak organ meldunkowy samodzielnie, gdyż legalność pobytu powinna wynikać z dokumentów które zobowiązany jest przedstawić cudzoziemiec ubiegający się o zameldowanie na pobyt czasowy”.

Zwolnienie od obowiązku meldunkowego    

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, od wykonywania obowiązku meldunkowego zwolnieni są, pod warunkiem wzajemności, szefowie i członkowie personelu przedstawicielstw dyplomatycznych oraz urzędów konsularnych państw obcych, łącznie z członkami ich rodzin pozostającymi z nimi we wspólnocie domowej, a także inne osoby na odstawie ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych.

Cudzoziemcy są zwolnieni z obowiązku meldunkowego, jeżeli okres ich pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie przekracza 30 dni (art. 42 ustawy o ewidencji ludności).

Procedura w zakresie obowiązku meldunkowego cudzoziemców    

Wypełniony i podpisany formularz „Zgłoszenie zameldowania na pobyt stały” lub „Zgłoszenie zameldowania na pobyt czasowy” cudzoziemiec powinien złożyć co do zasady osobiście w urzędzie gminy właściwym ze względu na położenie nieruchomości, w której osoba zamieszkuje lub wysłać do tego urzędu drogą elektroniczną.

Czynności tej można dokonać także przez pełnomocnika, przy czym pełnomocnictwo musi być udzielone na piśmie, a sam pełnomocnik zobowiązany jest do potwierdzenia swojej tożsamości za pomocą odpowiedniego dokumentu (np. dowodu osobistego lub paszportu)..

Za osobę nieposiadającą zdolności do czynności prawnych (osoby całkowicie ubezwłasnowolnione, dzieci do 13 roku życia) lub posiadającą jedynie ograniczoną zdolność do czynności prawnych (osoby częściowo ubezwłasnowolnione, dzieci w wieku od 13 do 18  roku życia) obowiązek meldunkowy wykonuje jej przedstawiciel ustawowy (rodzic), opiekun prawny lub inna osoba sprawująca nad nią faktyczną opiekę w miejscu ich wspólnego pobytu.

Wskazać trzeba, że cudzoziemiec otrzymuje zaświadczenie od organu dokonującego zameldowania – w przypadku, gdy następuje to na pobyt stały – z urzędu, w razie pobytu czasowego – na wniosek.