Wraz z wejściem w życie Ustawy o cudzoziemcach z dnia 12 grudnia 2013 roku w miejsce dotychczasowego zezwolenia na osiedlenie się wprowadzono zezwolenie na pobyt stały. Zezwolenie na pobyt stały wraz z zezwoleniem na pobyt rezydenta długoterminowego WE są instytucjami, które umożliwiają cudzoziemcowi bezterminowy pobyt w Polsce.
Postanowienia ustawy wprowadzające zezwolenie na pobyt stały jest zgodne z dyrektywami Unii Europejskiej. Dyrektywa Rady 2003/109/WE upoważnia, bowiem państwa członkowskie do wydawania dokumentów pobytowych ze stałym lub nieograniczonym okresem ważności na warunkach korzystniejszych niż wynika to z przepisów dyrektywy. Takie dokumenty jednak nie uprawniają do zamieszkiwania w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej.
Udzielenie zezwolenia na pobyt stały jest wynikiem stwierdzenia związków z Polską i ma daleko idące skutki dla sytuacji prawnej cudzoziemca oraz możliwości uznania go za obywatela polski. Sytuacja cudzoziemca, który uzyskał zezwolenie na pobyt stały pod wieloma względami jest zbliżona do sytuacji obywatela polski. Cudzoziemiec taki może m.in. podejmować pracę bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę czy też może prowadzić działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatele polscy.
Zezwolenie na pobyt stały udzielane jest na czas nieokreślony i w przypadkach wskazanych w ustawie zezwolenie może być cofnięte. Ponadto zezwolenie na pobyt stały wygasa z mocy prawa w sytuacji uzyskania przez cudzoziemca zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE lub uzyskania obywatelstwa polskiego.
