Aby cudzoziemiec mógł w sposób legalny przekroczyć granicę Rzeczypospolitej Polskiej, musi posiadać dokument, który go do tego uprawnia. Stanowi go wiza, przyznawana obcokrajowcowi z różnych przyczyn, które usprawiedliwiają jego pobyt na terytorium naszego kraju.

Jakie są zasady wydawania wiz obcokrajowcom, w jaki sposób przedłużyć ważność takiego dokumentu oraz czy można cofnąć wizę wydaną obcokrajowcowi?, jest przedmiotem niniejszego artykułu.

Rodzaje wiz

Kwestie związane z udzielaniem wiz obcokrajowcom reguluje ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (j.t. Dz. U. z 2020 r., poz. 35 z późn. zm.).

Do posiadania wizy przed przekroczeniem granicy Rzeczypospolitej Polskiej zobowiązani są obywatele krajów nienależących do Unii Europejskiej, jeśli nie przysługuje im prawo do wjazdu do naszego kraju w ramach ruchu bezwizowego i którzy nie posiadają innego dokumentu uprawniającego ich do takiego wjazdu, np. w postaci karty pobytu.

Podkreślić trzeba, że sama wiza jest zezwoleniem na przekroczenie lub przejazd przez terytorium danego państwa bądź pobyt w określonym czasie.

Zgodnie z w/w aktem prawnym, cudzoziemcowi może zostać wydana wiza Schengen lub wiza krajowa (art. 58 ustawy o cudzoziemcach).

Wiza Schengen, oznaczana symbolem „C”, jest wydawana cudzoziemcom, którzy zamierzają przebywać w Polsce lub państwach obszaru Schengen w czasie jednego lub kilku wjazdów, trwających łącznie do 90 dni w ciągu każdego 180 dniowego okresu, przy czym okres ten jest liczony od daty pierwszego wjazdu. Jest ona także wydawana tym cudzoziemcom, którzy mają zamiar poruszać się po terytorium Schengen w celu tranzytu (pociągiem, samochodem).

Przypomnieć trzeba, że do państw obszaru Schengen należą: Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Luksemburg, Niderlandy, Niemcy, Portugalia, Szwecja, Włochy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Czechy, Słowacja, Słowenia, Węgry, a także Szwajcaria, Liechtenstein, Norwegia i Islandia.

Wiza krajowa, oznaczana symbolem „D”, uprawnia do wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i ciągłego pobytu na nim lub do kilku pobytów na tym terytorium następujących po sobie, trwających łącznie dłużej niż 90 dni w okresie ważności wizy, przy czym okres pobytu w Polsce ustala się w tych właśnie granicach, odpowiednio do celu pobytu wskazanego przez cudzoziemca. Okres ważności wizy krajowej nie może przekroczyć 1 roku.

Wskazać trzeba, iż w przypadku wizy wydawanej w celu wykonywania pracy na podstawie oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi okres pobytu, na który wydaje się wizę, nie może być dłuższy niż 6 miesięcy w okresie 12 miesięcy liczonym od dnia pierwszego wjazdu cudzoziemca do Polski.

Cele wydawania wiz

Wizy Schengen oraz wizy krajowe wydaje się w następujących celach:

1) turystycznym,

2) odwiedzin u rodziny lub przyjaciół,

3) udziału w imprezach sportowych,

4) prowadzenia działalności gospodarczej,

5) wykonywania pracy, w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, na podstawie wpisanego do ewidencji oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi,

6) wykonywania pracy sezonowej, w okresie nieprzekraczającym 9 miesięcy w roku kalendarzowym,

7) wykonywania pracy innej, niż wskazane powyżej,

8) prowadzenia działalności kulturalnej lub udziału w konferencjach,

9) wykonywania zadań służbowych przez przedstawicieli organu państwa obcego lub organizacji międzynarodowej,

10) odbycia studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich albo kształcenia się w szkole doktorskiej,

11) szkolenia zawodowego,

12) kształcenia się lub szkolenia w innej formie niż wskazane powyżej,

13) dydaktycznym,

14) prowadzenia badań naukowych lub prac rozwojowych,

15) odbycia stażu,

16) udziału w programie wolontariatu europejskiego,

17) tranzytu,

18) tranzytu lotniczego,

19) leczenia,

20) dołączenia do obywatela innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej lub przebywania z nim,

21) dołączenia do obywatela Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej lub przebywania z nim;

22) udziału w programie wymiany kulturalnej lub edukacyjnej, programie pomocy humanitarnej lub programie pracy wakacyjnej,

23) przybycia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jako członek najbliższej rodziny repatrianta,

24) przybycia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jako członek najbliższej rodziny osoby przebywającej w Polsce na podstawie zezwolenia na pobyt stały uzyskanego na podstawie Karty Polaka,

25) korzystania z uprawnień wynikających z posiadania Karty Polaka,

26) repatriacji,

27) korzystania z ochrony czasowej,

28) przyjazdu ze względów humanitarnych, z uwagi na interes państwa lub zobowiązania międzynarodowe,

29) realizacji zezwolenia na pobyt czasowy w celu łączenia rodzin,

30) realizacji zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa,

31) realizacji zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa

32) innych niż wskazane w punktach poprzedzających.

Podkreślić trzeba, że w niektórych ze wskazanych wyżej przypadków wizy mogą być wydane jedynie jako krajowe lub jedynie jako wizy Schengen, przy czym w przypadku tranzytu  wiza może być wydana tylko jako ta ostatnia. W przypadku korzystania z uprawnień wynikających z posiadania Karty Polaka, możliwe jest jedynie wydanie wizy krajowej.

Procedura wydawania wiz

Cudzoziemiec zobowiązany jest do uzyskania wizy jeszcze przed przyjazdem do Polski. W tym celu powinien on złożyć odpowiedni wniosek o jej wydanie w konsulacie lub ambasadzie, właściwych ze względu na jego miejsce zamieszkania. Jednakże wiza krajowa w celu wykonywania pracy wydawana jest przez konsula właściwego ze względu na państwo stałego zamieszkania cudzoziemca.

Wizę krajową wydaje się albo odmawia się jej wydania w terminie 15 dni od dnia złożenia wniosku w tej sprawie, chyba że wniosek został uznany za niedopuszczalny, co jednak nie dotyczy sytuacji, w której obcokrajowiec przybywa na terytorium Polski jako repatriant lub członek jego najbliższej rodziny. W uzasadnionych przypadkach, w szczególności gdy minister właściwy do spraw zagranicznych albo konsul zwraca się do Szefa Urzędu ds. Cudzoziemców o przekazanie informacji, czy zachodzą okoliczności uzasadniające odmowę wydania cudzoziemcowi wizy krajowej, przedmiotowy termin może być przedłużony do 60 dni.

Podkreślenia wymaga fakt, iż cudzoziemiec ma obowiązek opuścić Polskę przed upływem okresu pobytu objętego wizą oraz przed upływem okresu ważności tej wizy, chyba że posiada inny ważny dokument uprawniający do pobytu na tym terytorium.

Dokumentacja konieczna do wydania wizy

W celu uzyskania wizy, cudzoziemiec zobowiązany jest do przedłożenia szeregu dokumentów, a mianowicie:

1) dokument podróży, czyli paszport, który musi posiadać przynajmniej dwie wolne strony i  być wydany w ciągu ostatnich dziesięciu lat,

2) odpowiednio wypełniony i podpisany wniosek wizowy,

3) fotografię,

4) potwierdzenie wniesienia opłaty wizowej, której wysokość zależy od rodzaju wizy i obywatelstwa osoby, która się o nią ubiega,

5) dowód posiadania podróżnego ubezpieczenia medycznego o kwocie ubezpieczenia nie niższej niż 30 000 euro,  pokrywające wszelkie wydatki, które mogą wyniknąć w związku z koniecznością powrotu z powodów medycznych, potrzebą pilnej pomocy medycznej, nagłym leczeniem szpitalnym lub ze śmiercią albo ubezpieczenie zdrowotne w rozumieniu polskich przepisów o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, a więc dowód opłacenia dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego w Narodowym Funduszu Zdrowia. Jeżeli cudzoziemiec posiada ubezpieczenie wydane w związku z wykonywaniem legalnej pracy, wymóg dotyczący posiadania ubezpieczenia medycznego jest uznawany za spełniony,

6) dokument potwierdzający cel podróży i warunki pobytu, w postaci np. oryginału zezwolenia na pracę,

7) dokument potwierdzający posiadanie odpowiednich środków finansowych na pokrycie kosztów utrzymania przez cały okres planowanego pobytu oraz na pokrycie kosztów powrotu do państwa pochodzenia lub zamieszkania, lub na pokrycie kosztów tranzytu do państwa trzeciego, które na pewno udzieli pozwolenia na wjazd albo dokumenty potwierdzające, że środki te może legalnie zdobyć,

8) dokument potwierdzający posiadanie miejsca zakwaterowania,

8) dokument  pozwalający na ocenę, że osoba wnioskująca o wizę opuści terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed upływem terminu ważności wizy,

9) pozostałe dokumenty potwierdzające inne okoliczności zawarte we wniosku wizowym.

W przypadku, gdy obcokrajowiec stara się o uzyskanie wizy  w celu wykonywania pracy, wówczas zobowiązany jest do przedłożenia dodatkowo w oryginale:

1) zezwolenia na pracę w Polsce lub wpisane do ewidencji oświadczenie o powierzeniu wykonywaniu pracy cudzoziemcowi lub zaświadczenie o wpisie wniosku do ewidencji wniosków w sprawie pracy sezonowej,

2) umowy o pracę w przypadku, gdy posiada tego rodzaju dokument,

3) wydruku z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (np. ZUS RCA) w celu potwierdzenia posiadania ubezpieczenia w przypadku, gdy został do tego ubezpieczenia zgłoszony przez pracodawcę,

4) dokumentów potwierdzających dane pracodawcy, takich jak wydruk z Krajowego Rejestru Sądowego lub Centralnej Ewidencji Informacji Działalności Gospodarczej.

Podstawy do odmowy wydania wizy

Podstaw do odmowy wydania wizy obcokrajowcowi ustawa o cudzoziemcach przewiduje bardzo dużo, zaś do najważniejszych z nich należą sytuacje, gdy:

1) cudzoziemiec nie posiada ważnego dokumentu podróży lub innych dokumentów uprawniających do przekroczenia granicy strefy Schengen,

2) cudzoziemiec nie jest w stanie przedstawić celu i warunków planowanego pobytu,

3) obowiązuje wpis danych posiadacza wizy do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany,

4) cudzoziemiec nie posiada wystarczających środków finansowych na czas trwania planowanego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz na podróż powrotną do państwa pochodzenia lub zamieszkania albo na tranzyt do państwa trzeciego, które udzieli pozwolenia na wjazd, lub możliwości uzyskania takich środków zgodnie z prawem,

5) nie posiada on ubezpieczenia zdrowotnego lub medycznego,

6) wymagają tego względy obronności lub bezpieczeństwa państwa lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego lub interes Rzeczypospolitej Polskiej,

7) obcokrajowiec w postępowaniu w sprawie wydania wizy złożył wniosek zawierający nieprawdziwe dane osobowe lub fałszywe informacje bądź dołączył do niego takie dokumenty, albo zeznał nieprawdę lub zataił prawdę lub podrobił lub przerobił dokument w celu użycia go jako autentycznego czy takiego dokumentu używał jako autentycznego,

8) zaszły uzasadnione wątpliwości co do zamiaru opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez cudzoziemca przed upływem terminu ważności wizy, bądź też co do wiarygodności złożonych przez niego oświadczeń odnośnie do celu jego pobytu na tym terytorium z uwagi na dostępne organowi dowody lub obiektywne okoliczności wskazujące na to, że cel pobytu obcokrajowca mógłby być inny niż deklarowany.

Odmowa wydania wizy następuje w formie decyzji administracyjnej, od której przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez ten sam organ, który ją wydał, a więc konsula. Wniosek ten składa się w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji o odmowie wydania  wizy krajowej lub Schengen, przy czym powinien on być rozpatrzony w takim samym terminie.

Jak można przedłużyć wizę?

Przedłużenie wizy obejmować może przedłużenie okresu ważności wydanej wizy lub okresu pobytu objętego tą wizą cudzoziemcowi przebywającemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 82 ustawy o cudzoziemcach)

Przesłanki przedłużenia wizy krajowej

Może to nastąpić, jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki:

1) przemawia za tym ważny interes zawodowy lub osobisty cudzoziemca albo ze względów humanitarnych nie może on opuścić tego terytorium przed upływem terminu ważności wizy krajowej lub przed końcem objętego tą wizą dozwolonego okresu pobytu,

2) zdarzenia, które są przyczyną ubiegania się o przedłużenie wizy, wystąpiły niezależnie od woli cudzoziemca i nie były możliwe do przewidzenia w dniu składania wniosku o wydanie wizy krajowej,

3) okoliczności sprawy nie wskazują, że cel pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej będzie inny niż deklarowany,

4) nie zachodzą okoliczności, z powodu których odmawia się wydania wizy krajowej.

Pamiętać trzeba, że wizę krajową można przedłużyć tylko jednokrotnie, przy czym okres pobytu na podstawie przedłużonej wizy krajowej nie może przekraczać okresu pobytu przewidzianego dla wizy krajowej, wliczając w to okres pobytu na podstawie wizy, która podlega przedłużeniu, a więc do 1 roku. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, gdy cudzoziemiec przebywa w szpitalu, a stan jego zdrowia uniemożliwia opuszczenie terytorium Polski (art. 84 ustawy o cudzoziemcach). W takim wypadku przedłuża się wizę do dnia, w którym stan jego zdrowia pozwoli na opuszczenie obszaru naszego kraju.

Przesłanki przedłużenia wizy Schengen

Różnią się one nieco od przesłanek przemawiających za przedłużeniem wizy krajowej, a mianowicie może zostać to dokonane, jeżeli cudzoziemiec:

1) wykazał, iż na skutek siły wyższej lub ze względów humanitarnych nie jest możliwe opuszczenie przez niego terytorium państw członkowskich przed upływem terminu ważności wizy lub przed końcem objętego wizą dozwolonego okresu pobytu,

lub

2) przedstawi dowód na istnienie ważnych powodów osobistych uzasadniających przedłużenie okresu ważności lub okresu pobytu.

Okres pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie przedłużonej wizy Schengen nie powinien przekroczyć maksymalnego okresu pobytu przewidzianego dla tego typu dokumentu, a więc 90 dni w okresie 180 dni, wliczając w to okres pobytu na podstawie wizy, która podlega przedłużeniu. Również i ten typ wizy można przedłużyć jedynie jednokrotnie.

Procedura przedłużania wizy

Wizę Schengen lub wizę krajową przedłuża lub odmawia jej przedłużenia wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca, w drodze decyzji.

Cudzoziemiec zobowiązany jest do złożenia w tym celu wniosku na specjalnym, odpowiednio wypełnionym formularzu, nie później niż w dniu upływu okresu jego legalnego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, do którego zobowiązany jest także dołączyć:

1) fotografię,

2) kserokopię ważnego dokumentu podróży, przedkładając jednocześnie jego oryginał do wglądu,

3) dokumenty potwierdzające okoliczności dotyczące powodów przedłużenia wizy podane we wniosku,

4) dokumenty potwierdzające cel i warunki planowanego pobytu,

5) dokumenty potwierdzające posiadanie wystarczających środków finansowych na pokrycie kosztów utrzymania przez cały okres planowanego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz na podróż powrotną do państwa pochodzenia lub zamieszkania albo na tranzyt do państwa trzeciego, które udzieli pozwolenia na wjazd, albo możliwość uzyskania takich środków zgodnie z prawem,

6) dokumenty potwierdzające posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego lub podróżnego ubezpieczenia medycznego,

7) dokumenty potwierdzające wiarygodność deklaracji cudzoziemca o zamiarze opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed upływem terminu ważności przedłużonej wizy.

Jeżeli termin do złożenia wniosku został zachowany, wojewoda zamieszcza w dokumencie podróży cudzoziemca odcisk stempla, który potwierdza złożenie wniosku o przedłużenie wizy Schengen lub wizy krajowej, przy czym pobyt cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się za legalny od dnia złożenia wniosku do czasu wydania decyzji ostatecznej w sprawie przedłużenia wizy Schengen lub wizy krajowej.

Przedłużoną wizę umieszcza się w dokumencie podróży w formie naklejki wizowej.

Czy można cofnąć bądź unieważnić wizę wydaną obcokrajowcowi?

Możliwe jest jedno i drugie rozwiązanie, jednakże jest to uzależnione od innego rodzaju przesłanek.

Cofnięcie wizy

Wizę cofa się na wniosek posiadacza lub też z urzędu, jeżeli po jej wydaniu nastąpią okoliczności uzasadniające odmowę jej wydania i które zostały wyczerpująco wymienione we wcześniejszej części niniejszego artykułu.

Poza powyżej wskazanymi przyczynami uzasadniającymi dokonanie cofnięcia udzielonej obcokrajowcowi wizy, występują też inne, zależne od celu dla którego została ona wydana, przy czym do obligatoryjnych w tym względzie należą sytuacje, gdy ustał cel pobytu, który był powodem wydania takiej wizy, lub cudzoziemiec przestał spełniać wymogi wydania wizy ze względu na deklarowany cel pobytu, lub okoliczności sprawy wskazują, że wiza była wykorzystana w innym celu niż cel, w jakim została wydana. Powodem cofnięcia wizy jest także nie dopełnianie przez cudzoziemca obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, lub zaleganie przez niego z uiszczeniem podatków, z wyjątkiem przypadków, gdy uzyskał on przewidziane prawem zwolnienie, odroczenie, rozłożenie na raty zaległych płatności lub wstrzymanie w całości wykonania decyzji właściwego organu.

Unieważnienie wizy

Wizę unieważnia się, jeżeli w chwili jej wydania zachodziły okoliczności uzasadniające odmowę jej wydania, a tym samym również jej cofnięcie.

Procedura cofnięcia i unieważnienia wizy obcokrajowcowi

Do cofnięcia lub unieważnia wizy Schengen lub wizy krajowej upoważniony jest, w drodze decyzji wydanej na specjalnym formularzu, konsul lub komendant oddziału bądź placówki Straży Granicznej.

Od przedmiotowej decyzji przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez ten sam organ (w przypadku konsula) lub odwołanie do Komendanta Głównego Straży Granicznej (w przypadku komendanta oddziału lub palcówki Straży Granicznej).

Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy składa się w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji o cofnięciu lub unieważnieniu wizy, zaś jego rozpatrzenie następuje w takim samym czasookresie.

Podkreślenia wymaga fakt, iż decyzja o cofnięciu lub unieważnieniu wizy Schengen lub wizy krajowej podlega natychmiastowemu wykonaniu, zaś jej wydanie odnotowuje się w dokumencie podróży lub na osobnym blankiecie wizowym.

W przedmiocie prawa państwa polskiego do unieważnienia wizy wydanej obcokrajowcowi wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 10 marca 2016 r. (IV SA/Wa 3566/15, LEX nr 2459517), w którym stwierdził, że „Należy w tym miejscu wskazać, że zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPCz) wydanym na gruncie art. 8 EKPC, jakkolwiek esencją ochrony wynikającej z ww. artykułu jest ochrona jednostki przed arbitralnymi decyzjami państwa naruszającymi życie prywatne i rodzinne, to należy mieć przy tym na uwadze wyważenie racji jednostki i społeczeństwa (por. wyrok ETPCz z 19 lutego 1996 r., Gül v. Switzerland, skarga nr 23218/94; wyrok ETPCz z 28 listopada 1996 r., Ahmut v. The Netherlands, skarga nr 21702/93). Na gruncie bowiem utrwalonego prawa międzynarodowego, prawo do kontroli ruchu osobowego na własnym terytorium stanowi jedną z podstawowych prerogatyw państwa (por. wyrok ETPCz z 8 kwietnia 2008 r. Nnyanzi v. United Kingdom, skarga nr 21878/06). Art. 8 EKPC nie nakłada na państwa ogólnego obowiązku szanowania wyboru cudzoziemca co do kraju w którym chciałby zamieszkać (por. wyrok Ahmut v. The Netherlands; wyrok Gül v. Switzerland; wyrok ETPCz z 31 stycznia 2006 r. Rodrigues da Silva i Hoogkamer v. The Netherlands, skarga nr 50435/99; wyrok ETPCz z 31 lipca 2008 r. Darren Omoregie and others v. Norway, skarga nr 265/07; wyrok ETPCz z 28 czerwca 2011 r. Nunez v. Norway, skarga nr 55597/09). Podobne stanowisko zostało przyjęte przez polskie sądy administracyjne (vide wyrok NSA z 20 stycznia 2010 r. sygn. akt II OSK 27/09, niepubl.; wyrok NSA z 12 września 2007 r. sygn. akt II OSK 1706/06, LEX nr 384287; wyrok NSA z 16 maja 2008 r. II OSK 438/07, LEX nr 505306). Ponadto zauważyć należy, że przepisy EKPC nie mogą być interpretowane w sposób prowadzący do narzucania państwu przyjmującemu cudzoziemców konieczności legalizowania im pobytu w formie przez nich wybranej, na wybranej przez cudzoziemców podstawie prawnej, wbrew przepisom prawa krajowego oraz bez względu na okoliczności faktyczne sprawy. W orzecznictwie ETPCz prezentowany jest pogląd, że naruszenia przepisów regulujących wjazd i pobyt cudzoziemców mogą uzasadniać podjęcie ingerencji w prawo do życia rodzinnego, czy prywatnego cudzoziemca i ingerencja ta może polegać nawet na wydaleniu z kraju goszczącego (por. wyrok Darren Omoregie and others v. Norway; wyrok Nunez v. Norway; wyrok ETPCz z 14 lutego 2012 r. and Antwi others v. Norway)”.